Jest początkiem, zarodkiem wszechświata. Jako pierwsza zasada organizacji i zróżnicowania składników pojawia się zazwyczaj po chaosie. Starożytni mieszkańcy Egiptu i Grecji, podobnie jak Inkowie, wierzyli w jego magiczną moc, uważali za symbol życia, a także cenny afrodyzjak.
Jest początkiem, zarodkiem wszechświata. Jako pierwsza zasada organizacji i zróżnicowania składników pojawia się zazwyczaj po chaosie. Starożytni mieszkańcy Egiptu i Grecji, podobnie jak Inkowie, wierzyli w jego magiczną moc, uważali za symbol życia, a także cenny afrodyzjak.
Jajo to również symbol zmartwychwstania i odrodzenia wyobraża zwycięstwo wiosny oraz słońca nad zimą i ciemnością. Jako znak życia już wieki temu królowało na wielkanocnych stołach (Wielkanoc jest przecież także świętem budzącej się do życia przyrody), ale jego kariera jest znacznie starsza niż chrześcijaństwo.
W grobach beockich znajdowano posążki Dionizosa z jajkiem w dłoni jako obietnicą reinkarnacji, powrotu do życia. Jajka były nieodzownym daniem na stypach żałobnych w starożytnym Rzymie, a Romanowie i Gallowie składali je swym bóstwom w ofierze. Przez chrześcijaństwo zostało przejęte jako emblemat zmartwychwstania Jezusa Chrystusa – który powstał z grobu niczym pisklę przebijające skorupę.
Pod naszą szerokością geograficzną najpopularniejszym gatunkiem jaj są te pochodzące od kury, stanowiące część naszego codziennego menu. Przeciętne kurze jajko waży około 60 gramów, ma długość pięciu centymetrów i szerokość czterech. Powierzchnia jaja wynosi prawie 70 cm kwadratowych, zaś objętość ok. 53 cm sześciennych. Największą część kurzego jaja, bo aż 58 proc., stanowi białko; udział żółtka wynosi 32 proc., a skorupy 1o proc. Większe jaja zawierają z reguły mniej żółtka, a więcej białka.
U innych gatunków ptaków stosunki procentowe kształtują się odmiennie. Największym udziałem żółtka odznaczają się jajka kacze i perlicze, a białka – jaja gołębie. Naturalnie, zdarzają się pewne odstępstwa od normalnego kształtu, budowy i barwy. Dość często spotyka się np. jaja kurze o dwóch żółtkach, a także z żółtkami o barwie brązowej lub nawet niebieskawej.
Bomba odżywcza i witaminowa
Jajka należą do produktów o bardzo wysokich walorach odżywczych. Stanowią cenny i wartościowy pokarm zarówno dla dorosłych, jak i dla dzieci. Pod względem zawartości składników odżywczych przewyższają wiele produktów spełniających kluczową rolę w żywieniu człowieka. Dwa jaja odpowiadają wartości pokarmowej 320 gramów mleka lub 165 gramów befsztyka, dostarczając naszemu organizmowi od 140 do 160 kcal.
Jajo zawiera wszystkie surowe składniki pokarmowe z wyjątkiem węglowodanów. Białko należy do najbardziej pełnowartościowych białek zwierzęcych, posiada niezbędne dla organizmu aminokwasy i pod tym względem jest bardziej wartościowe niż nawet od białka zawartego w mleku. Jaja mogą więc z powodzeniem zastąpić potrawy mięsne.
Polecamy przepisy:
Także pod względem zawartości związków mineralnych jajo nie ma sobie równych. Fosfor, tak cenny szczególnie dla dzieci i osób intensywnie pracujących umysłowo, znajduje się w ilości 187 miligramów w każdych stu gramach produktu. Jajka zawierają też sporo łatwo przyswajalnego żelaza, którego niedobór powoduje anemię. Wreszcie są bogatym źródłem chloru, potasu, sodu, siarki i magnezu, a więc składników mających zasadnicze znaczenie dla prawidłowej przemiany materii ustrojowej. Zwłaszcza żółtka są cennym magazynem wielu witamin, np. A, D oraz grupy B (B-jeden i B-dwa), a także PP, spełniających wiele pożytecznych funkcji w organizmie człowieka.
Duża wartość odżywcza jaja polega na tym, że zarówno żółtko, jak i białko są niemal całkowicie przyswajalne przez organizm, lekkostrawne i przy okazji smaczne. Warto jednak pamiętać, by nie spożywać zbyt gorących jaj, nie wspominając już o przypalonych, gdyż mają one wówczas znacznie mniej wartości i są trudniej przyswajalne przez organizm.
Od wieków na wielkanocnym stole
Wielkanoc nieodłącznie kojarzy się nam z jajkami: od dawna w Wielką Sobotę zarówno w miastach, jak i na wsiach ludzie znosili do kościoła jaja oraz sól, które po poświęceniu kładziono na świątecznym stole. Wielkanoc w polskiej kuchni ludowej była znacznie skromniejsza od szlacheckiej, ale za to silnie związana z dawnymi obyczajami i obrzędami.
Do reliktów pogańskich wierzeń należą oczywiście pisanki, czyli jaja gotowane na twardo, barwnie i kunsztownie zdobione przez wiejskie kobiety. Zwyczaj barwienia jaj na Wielkanoc utrzymuje się po dziś dzień, nie tylko zresztą w Polsce, ale niemal w całej Europie, Ameryce Południowej i Australii.
Dawne słowiańskie pisanki często bywały prawdziwymi dziełami sztuki ludowej (dzisiejsze ustępują im znacznie pod względem artyzmu i finezji wykonania). Szczególnie chętnie malowano pisanki na kolor czerwony, czerwone pisanki posiadały bowiem według ludowych podań słowiańskich właściwości magiczne; podobno były szczególnie skuteczne w sprawach miłosnych.
Na wschodnich ziemiach dawnej Polski istniał zwyczaj, iż w Wielki Piątek kobiety wiejskie obdarowywały księdza jajkami, przeważnie pisankami. Francuz Guillaume de Beauplan przebywający w Polsce za panowania Zygmunta III Wazy i Władysława IV inżynier wojskowy, architekt i znakomity kartograf, tak odnotował tę tradycję:
„(…) w dwie godziny ksiądz zbierał do pięciu tysięcy jaj! Dziękując pobożnym ofiarodawczyniom, całował dziewczyny i co młodsze kobiety, starym zaś babom podawał rękę do ucałowania.”
Niewiele zwyczajów z polskiej tradycji wielkanocnej przetrwało do dzisiejszych czasów. Któż bowiem z nas zaprząta sobie głowę misternym, a przez to czasochłonnym malowaniem pisanek? Z kolorowych zwyczajów ostało się jedynie samo jajo: zwykłe, codzienne, o elipsoidalnym kształcie, takim, jakim było od stuleci
Polecamy przepisy:
