Niedokrwistość

Niedokrwistość, inaczej anemia, jest stanem, w którym dochodzi do obniżenia stężenia hemoglobiny poniżej normy zależnej od wieku i płci. Przeciętne wartości hemoglobiny dla kobiet zawarta jest między 11 a 15 g/dl krwi. U mężczyzn 12 - 17 g/dl. Liczbę krwinek czerwonych (erytrocytów)
także bierze się pod uwagę, lecz może być ona parametrem zwodniczym, gdyż w początkowych okresach niedokrwistości może nie być obniżona.

Niedokrwistość sama w sobie nie jest chorobą. Traktować ją należy raczej jako objaw chorobowy i zawsze powinno się szukać przyczyny tego stanu, a czynników wywołujących niedokrwistość jest wiele.

Podział i patomechanizm
Istnieje wiele rodzajów niedokrwistości. Najwygodniejszym podziałem anemii jest podział porządkujący je pod względem mechanizmu sprawczego.

Pierwsza grupa niedokrwistości to te, które spowodowane są spadkiem wytwarzania krwinek czerwonych lub hemoglobiny. Wśród tych niedokrwistości wyróżniamy anemie spowodowane niedoborem substancji niezbędnych do produkcji Hb i erytrocytów (żelazo, wit.B12, kwas foliowy). Są to najczęstsze niedokrwistości (szczególnie niedokrwistość z niedoboru żelaza). Do tej grupy należą także anemie spowodowane niewydolnością szpiku kostnego jako tkanki produkującej erytrocyty. Taki stan może być spowodowany chorobami wrodzonymi, lub zadziałaniem czynników uszkadzających szpik.

Czynnikami mogącymi uszkodzić szpik są niektóre leki (antybiotyki, leki przeciwzapalne, przeciwpadaczkowe), związki chemiczne (np. środki ochrony roślin, rozpuszczalniki), infekcje (min. wirusowe zapalenie wątroby typu B, mononukleoza zakaźna, gruźlica), ekspozycja na promienie Rtg oraz inne, współistniejące choroby (np. niewydolność nerek). Często jednak nie udaje się odnaleźć przyczyny uszkodzenia szpiku.

Drugą dużą grupą niedokrwistości są te, spowodowane nadmiernym niszczeniem erytrocytów, czyli tzw. hemolizą. Przyczyn rozpadu erytrocytów jest wiele. Są to:

1. nieprawidłowości samych krwinek i ich błony komórkowej,
2. defekty hemoglobiny,
3. defekty enzymów.Rozpad krwinek mogą spowodować także
4. różne czynniki chemiczne,
5. infekcje,
6. ciała obce (np. wszczepione protezy naczyń, czy sztuczne zastawki),
7. choroby naczyń krwionośnych,
8. nieprawidłowości układu odpornościowego, który może rozpoznawać krwinki jako obce i je atakować. Trzecią grupą niedokrwistości są niedokrwistości pokrwotoczne, czyli spowodowane utratą krwi. Należy przy tym pamiętać, że zarówno krwotoki zewnętrzne, łatwe do zdiagnozowania nawet przez osoby zupełnie nie związane z medycyną, jak i krwotoki wewnętrzne, do jam ciała i przewodu pokarmowego prowadzą do niedokrwistości. Zwłaszcza te ostatnie, jeżeli przebiegają powoli, mogą powodować problemy z rozpoznaniem nawet dla doświadczonych lekarzy. Konieczne jest wtedy wykonanie badań dodatkowych.

Objawy kliniczne
Objawy niedokrwistości możemy podzielić na dwie grupy. Pierwsza to objawy ogólne, które wywołane są faktem niedoboru hemoglobiny i krwinek czerwonych- czyli podstawowych przenośników tlenu. Są to:

1. bladość skóry i błon śluzowych,
2. osłabienie,
3. męczliwość,
4. duszność po wysiłku,
5. kołatania serca,
6. zawroty i bóle głowy,
7. senność,
8. osłabienie koncentracji,
9. szum w uszach,
10. mroczki przed oczami,
11. częste infekcje.

Druga grupą objawów są te, które mogą wskazywać na przyczynę anemii. Mogą to być zmiany skórne, łamliwość paznokci, wypadanie włosów, dolegliwości żołądkowe (te objawy mogą wskazywać na niedobór żelaza), zaburzenia neurologiczne takie jak niepewny chód, mrowienie, odczucie stąpania po filcu, czy inne zaburzenia czucia mogą wskazywać na niedobór wit. B12 i kwasu foliowego, natomiast zażółcenie skóry, spojówek i błon śluzowych, powiększenie wątroby i śledziony mogą świadczyć o rozpadzie krwinek.

Rozpoznanie
Rozpoznanie niedokrwistości opiera się na wnikliwym wywiadzie lekarskim, dokładnym zbadaniu pacjenta oraz badaniu morfologii krwi i stwierdzeniu w nim obniżenia liczby erytrocytów i stężenia hemoglobiny. W następnej kolejności należy zawsze wykonać badania mające na celu ustalenie przyczyny anemii. Najczęściej jest to seria różnych badań krwi, choć czasami niezbędne jest wykonanie innych testów, np. badania wchłaniania żelaza czy witamin w przewodzie pokarmowym, gastroskopia, badanie szpiku kostnego, funkcji wątroby, nerek, śledziony.