Problemy wychowawcze młodzieży

Problemy wychowawcze młodzieży mają źródło w specyficznym etapie rozwojowym – wszak dojrzewanie to nie lada wyzwanie dla kształtującego się organizmu. Problemy w domu często nawarstwiają trudności w zachowaniu nastolatków.

Dojrzewanie jest trudne samo w sobie. Ale nastolatek musi mieć prawo wyrażenia siebie i swojego zdania, musi zostać przez rodziców wysłuchany, czuć się akceptowany, traktowany podmiotowo i być szanowany. Złe zachowanie to często manifestacja problemów w domu, odtrącenia, niezrozumienia, braku odczucia bycia kochanym w rodzinnym domu. Jak kształtują się obecnie problemy wychowawcze młodzieży?

Przejściowe problemy w zachowaniu bywają ściśle związane ze specyfiką etapu rozwojowego i wahaniami hormonalnymi, są więc normą. Służą rozwojowi młodzieży, a etapu dojrzewania nie da się niestety pominąć. Typowe trudności nastolatków to chociażby obniżone poczucie własnej wartości, zaburzona koncentracja uwagi, bunt młodzieńczy czy też czasowe obniżenie ocen.

Czynniki rodzinne stanowią istotne źródło problemów wychowawczych młodzieży. Konflikty między rodzicami, alkoholizm, bezrobocie, niepełna rodzina, zła sytuacja finansowa w domu – to wszystko nie brzmi zbyt rozwojowo. A to jedynie czubek góry lodowej. Dobry przykład z góry to podstawa.

Ważne jest również codzienne środowisko, czyli także szkoła. Tutaj jedną z przyczyn trudności mogą być pozycja dziecka w klasie oraz jego nieznajomość (a tym samym niemożność zrozumienia) przez nauczyciela. Z łatką nieprzystosowanego społecznie nastolatka łatwo trafić do grona zbuntowanych osób wykazujących problemy wychowawcze, tworzących margines szkolnego środowiska rówieśniczego.

Wewnętrzne przyczyny problemów wychowawczych u młodzieży nazywamy organicznymi oraz biopsychicznymi. To obniżony poziom sprawności umysłowej i różnego rodzaju zaburzenia somatyczne, takie jak skutkujące zmianami w zachowaniu wady wzroku czy słuchu, choroby układu trawiennego, krążenia, niedoczynność tarczycy.

Zaburzona młodzież często ląduje w młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, schroniskach dla nieletnich czy też zakładach poprawczych. Aby temu zapobiec, należy wychwytywać pierwsze przejawy problemów wychowawczych u nastolatków. Należą do nich przede wszystkim:

• Zaburzenia emocjonalne, które skutkują zmianami zachowania. Nastolatek odczuwa bardzo silnie przez hormony, przeżywa głęboki smutek czy stany depresyjne, zniechęcenie do życia, ból psychiczny, co przy braku wsparcia może skutkować autoagresją i sięganiem po używki.
• Zaburzenia opozycyjne, wręcz buntownicze, przybierające różne formy, często określane jako chuligańskie wybryki – od agresji słownej, kłamstw, obrażania, odrzucania autorytetów, zastraszania, mściwości, kłótliwości, po zaniedbywanie obowiązków w domu i w szkole, ucieczki, kradzieże, niszczenie mienia, alkohol, narkotyki czy seks.

Rodzice coraz częściej oczekują przejęcia przez nauczycieli obowiązku wychowania ich dzieci i nie spędzają z nimi dużo czasu. A kierunek rozwoju młodzieży zależy właśnie najbardziej od rodziców i najbliższych opiekunów. Odpowiednio dobrane metody wychowawcze zapobiegną przyszłym problemom opiekuńczo-wychowawczym. W razie trudności warto przyznać się dziecku do błędu i poszukać pomocy u specjalisty.

Poniżej zebraliśmy porady psychologa – problemy wychowawcze młodzieży i jak sobie z nimi radzić:

• Stop językowi agresji i autorytarnemu wychowaniu. Kombinacja zakazów, nakazów, ośmieszania, wyśmiewania, gróźb, krzyków oraz kar na nikogo nie podziała zachęcająco ani motywująco.
• Okazujmy miłość, akceptację, doceniajmy pozytywne zachowania, chwalmy głośno ich przejawy.
• Słuchajmy i okazujmy zrozumienie dla tego, co usłyszymy. Komunikacja niewerbalna u młodzieży potrafi powiedzieć więcej niż słowa.
• Mówmy, że ufamy dziecku, ale nie może tego zaufania nadużywać. W końcu traktujemy je podmiotowo, jako partnera w kontaktach.
• Otwórzmy się na inność odmiennego pokolenia i znajdźmy wspólną płaszczyznę do kontaktu satysfakcjonującego obie strony.
• Zachęcajmy do samodzielności, poznawania siebie oraz świata na własną rękę w granicach rozsądku, nie wyręczajmy, wykonujmy część domowych obowiązków wspólnie.
• Walczmy o relację, w razie konieczności zmieniając własne zasady – to przecież do nas dziecko czy nastolatek ma chcieć dobrowolnie przyjść z prośbą o pomoc, interwencję czy rozmowę.