Trudne rozmowy o przemijaniu

Gdzie poszła babcia po śmierci, dlaczego wujek umarł? Czy wiesz, jak najlepiej odpowiedzieć na takie pytania?

W oczach kilkulatka już sama starość jest po prostu brzydka i lekko przerażająca. W bajkach maluch spotyka pomarszczone czarownice, leciwe, zgarbione wiedźmy. One budzą w nim lęk, więc dziecko zaczyna bać się również starości. Mamo, czy Ty będziesz stara? *Gdy dziecko pyta, czy Ty także będziesz stara, zazwyczaj pragnie usłyszeć Twoje zaprzeczenie. *Nie kwituj jednak dziecięcego pytania zwykłym: "Tak, zestarzeję się", tylko postaraj się maluchowi wytłumaczyć, jak to będzie wyglądać. Możesz powiedzieć, że wtedy przestaniesz już pracować i będziesz miała więcej czasu na przyjemności. Dodaj, jak będziesz cieszyć się wnukami.
Dobrze też, gdy możesz podać jakiś pozytywny przykład z Waszego otoczenia, np. dziadków, którzy często opiekują się maluchem i czerpią z tego mnóstwo radości. Ważne, by dziecko zrozumiało, że starość jest całkowicie naturalną koleją rzeczy i tak naprawdę niewiele różni się od innych okresów życia.
* Pytania o śmierć Pojawiają się zazwyczaj wtedy, gdy kilkulatek zetknie się z nią w swoim otoczeniu. Na początku są to najczęściej pytania o śmierć żuczka czy motylka. Wkrótce jednak dziecko zaczyna rozumieć, że człowiek podlega takim samym prawom natury, co inne istoty na świecie. O ile dość łatwo wytłumaczyć, "dlaczego motylek się nie rusza", o tyle o śmierci ludzkiej bardzo trudno mówić.
*Należy jednak pamiętać, że dziecko jest doskonałym obserwatorem i szybko zauważy, że śmierć jest czymś, co nas przygnębia, bo opowiadając o niej, mimowolnie ściszamy głos, robimy się smutni lub szybko zmieniamy temat. Wówczas maluch bardziej niż nasze słowa zapamiętuje atmosferę tych wypowiedzi.
* Najlepsza prawda Jak więc wytłumaczyć kilkulatkowi śmierć? Wszystko zależy od tego, w jakiej sytuacji maluch zadaje o nią pytanie. Jeśli płacze po stracie chomika, wytłumacz, że gryzonie żyją krótko, bo takimi prawami rządzi się natura. *Powiedz, że na część rzeczy człowiek nie ma wpływu i musi się z nimi pogodzić. Nie wyśmiewaj malca, że nie ma powodu do płaczu i nie proponuj już następnego dnia kupna kolejnego chomika. W ten sposób dasz mu czas na przejście żałoby. Pamiętaj, że śmierć zwierzątka to dla dziecka duża strata.
O wiele trudniej rozmawiać o śmierci bliskiej osoby czy kogoś, kto często miał kontakt z maluchem. Chciałabyś ? w trosce o dziecko ? uchronić je przed takimi informacjami. Musisz sobie jednak zdawać sprawę, że maluch szybko zauważy Twój smutek i przygnębienie. A bez rzetelnego wyjaśnienia (dostosowanego do jego wieku) dziecko błyskawicznie uruchomi wyobraźnię. Pamiętaj, że rzeczy nieznane budzą większy lęk, dlatego maluch może zacząć się bać i martwić znacznie bardziej niż wtedy, gdybyś powiedziała mu o przyczynie swojego smutku. Zatem spokojnie wytłumacz dziecku, że dziadek poszedł do nieba, ale na pewno widzi swojego wnuka i czuwa nad nim. Powiedz, że jest Ci smutno, bo bardzo kochałaś dziadka i będzie Ci go brakować. Staraj się po prostu jak najwięcej z maluchem rozmawiać i odpowiadać na jego pytania, pamiętając, że śmierć jest nieodłącznym elementem życia.

Aleksandra Sokalska
Konsultacja: Beata Chrzanowska, psycholog, Uniwersytet dla Rodziców