Unieważnienie małżeństwa – jak to zrobić?
Liczba rozwodów w Polsce systematycznie rośnie. Co roku rozstaje się 70 tys. par. Rozpada się co trzecie małżeństwo. Rozchodzące się pary zazwyczaj biorą rozwód. Mało kto zadaje sobie sprawę, że polskie prawo daje również możliwość unieważnienia związku małżeńskiego. Warto wiedzieć, czym taka instytucja różni się od rozwodu, dla kogo jest przeznaczona i jakie skutki powoduje.
28.11.2013 | aktual.: 03.08.2018 14:49
Z raportu opracowanego przez demografów z Uniwersytetu Łódzkiego wynika, że liczba rozwodów w Polsce systematycznie rośnie. Co roku rozstaje się 70 tys. par. Oznacza to, że rozpada się co trzecie małżeństwo. Rozchodzące się pary zazwyczaj biorą rozwód. Mało kto zadaje sobie sprawę, że polskie prawo daje również możliwość unieważnienia związku małżeńskiego. Warto wiedzieć, czym taka instytucja różni się od rozwodu, dla kogo jest przeznaczona i jakie skutki powoduje.
Unieważnienie małżeństwa w prawie cywilnym
Związek małżeński może zostać unieważniony przed sądem jedynie w ściśle uzasadnionych przypadkach. Należy do nich małżeństwo zawarte przez krewnych w linii prostej lub rodzeństwo, bigamia, brak wymaganego prawem wieku jednego ze współmałżonków, błąd odnośnie tożsamości drugiej osoby, wymuszenie ślubu, brak świadomości w chwili jego zawierania oraz ubezwłasnowolnienie, choroba psychiczna czy też niedorozwój jednego z małżonków.
Z wnioskiem o unieważnienie małżeństwa mogą wystąpić nie tylko sami małżonkowie, ale również osoby, które mają w tym interes prawny. Należą do nich rodzice, opiekunowie lub prokurator.
Sądy, rozpatrujące wnioski o unieważnienie związków małżeńskich, nie badają spraw związanych z jakością pożycia, czy przebiegiem małżeństwa. Zdrady i inne przewiny małżonków w ogóle nie są brane pod uwagę. Sąd nie analizuje dobra stron, jak to ma miejsce w przypadku rozwodów, ale skupia się na formalnych przesłankach, związanych z tym, że małżeństwo nigdy nie zostało poprawnie zawarte.
Podstawą unieważnienia jest wykazanie przed sądem podstaw prawnych do takiej decyzji. Zgoda małżonków nie ma żadnego wpływu na orzeczenie sądu.
Unieważnione małżeństwo uznaje się za niebyłe, a małżonkowie powracają do poprzedniego stanu cywilnego. Ustaje stosunek powinowactwa i wspólność majątkowa. Małżonkowie z unieważnionego związku tracą także wszelkie prawa spadkowe i automatycznie wracają do poprzednich nazwisk. Dla uporządkowania kwestii związanych z opieką nad wspólnymi dziećmi oraz sprawami majątkowymi, stosuje się przepisy o rozwodzie. W orzeczeniu sąd ustala władzę rodzicielską, obowiązki alimentacyjne, sposób korzystania ze wspólnego mieszkania. Jeżeli jeden z małżonków złożył taki wniosek, sąd orzeka również o podziale wspólnego majątku.
Uznanie małżeństwa za niebyłe nie jest automatyczne
Zdarzają się sytuacje, w których sądy nie orzekają o unieważnieniu małżeństwa, pomimo tego, że na pierwszy rzut oka wydaje się, iż występują ku temu przesłanki. Jednym z powodów uznania małżeństwa za niebyłe, może być złożenie oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński przez osobę, która znajdowała się pod wpływem środków odurzających, alkoholu lub ma zaburzenia psychiczne bądź zmiany miażdżycowe. Istotą sprawy jest brak możliwości świadomego decydowania o sobie.
Sąd nie unieważni jednak małżeństwa, jeśli wniosek w tej sprawie zostanie złożony później niż 6 miesięcy od chwili, w której osoba wróci do stanu pozwalającego na samodzielne podejmowanie decyzji lub po upływie 3 lat od zawarcia związku. To samo dotyczy małżeństw zawartych pod przymusem oraz na skutek błędu dotyczącego tego, kim naprawdę jest osoba, z którą zawierany był związek małżeński.
Formalności i opłaty
Pozew o unieważnienie związku małżeńskiego należy złożyć do sądu okręgowego, właściwego ze względu na miejsce, w którym małżonkowie ostatnio wspólnie zamieszkiwali. Warunkiem jest, aby w chwili składania pozwu, przynajmniej jedno z nich mieszkało pod tym adresem. Jeśli jest inaczej, właściwość sądu ustalana jest jak przy sprawach rozwodowych.
Pozew składa się więc do sądu w miejscu zamieszkania osoby, z którą zawarło się unieważniany związek. W przypadku trudności w ustaleniu tego adresu, można go złożyć w sądzie właściwym dla siebie.
Stała opłata, pobierana w chwili składania pozwu tego rodzaju, wynosi 200 złotych. Po uzyskaniu prawomocnego orzeczenia sądu, należy zwrócić się do Urzędu Stanu Cywilnego, w którym spisywany był akt małżeństwa, w celu wniesienia wzmianki dodatkowej o jego unieważnieniu. Uznanie małżeństwa za nieważne z punktu widzenia prawa cywilnego nie oznacza, że dla Kościoła jest się osobą stanu wolnego. Tak samo unieważnienie ślubu kościelnego nie zwalnia z konieczności uregulowania spraw przed sądem cywilnym.
Co Bóg złączył, można unieważnić?
Dla kościoła katolickiego sakrament małżeństwa jest nienaruszalny. Prawo kanoniczne nie przewiduje żadnej formy rozwodu. Jedyną szansę na ponowne zaślubiny przed ołtarzem daje proces, który potwierdzi, że do zawarcia poprzedniego małżeństwa nigdy nie doszło. Jak pokazują statystyki, w naszym kraju, w ciągu ostatniej dekady, liczba par chcących unieważnić wcześniejsze śluby kościelne, wzrosła trzykrotnie i wynosi około 40 tysięcy rocznie.
Do najczęściej przywoływanych argumentów należy niedojrzałość jednego ze współmałżonków. Zgodnie z prawem kanonicznym osoby, które z przyczyn psychicznych nie są zdolne do podjęcia i wypełnienia istotnych obowiązków małżeńskich, nie są również zdolne do zawarcia związku małżeńskiego. Proces przed Sądem Kościelnym trwa około trzech lat, a opłaty za jego przeprowadzenie wynoszą około 1500 złotych. Koszty zależą od tego, czy konieczne jest powoływanie biegłych.
eMKa/(gabi), kobieta.wp.pl
