Zasady samopomocy przy urazach spowodowanych aktywnością fizyczną

Latem z chęcią spędzamy wolny czas na świeżym powietrzu. Często decydujemy się na aktywność fizyczną. Chętniej wsiadamy na rower, ruszamy na górskie wędrówki czy organizujemy piesze eskapady. O urazy i kontuzje w takich sytuacjach nietrudno, zwłaszcza jeśli nasza kondycja jest mocno nadszarpnięta przez długie, zimowe miesiące. Niezależnie od tego, jak bardzo wzmagamy czujność i jak bardzo jesteśmy ostrożni, wypadki się zdarzają. Dotyczy to nawet wprawionych sportowców. Jak postępować w razie urazu czy kontuzji? Podpowiada Ewa Napiórkowska - farmaceutka z Apteki Medicover w Warszawie.

Każdy rodzaj aktywności fizycznej obarczony jest ryzykiem urazów bądź kontuzji w obrębie układu ruchu. W równym stopniu narażone są mięśnie, ścięgna, więzadła, stawy oraz kości. Kontuzje mogą się przytrafiać pod różną postacią. Ich rodzaj i stopień nasilenia decyduje o dalszym powstępowaniu, od którego będzie zależeć powrót do pełnej sprawności fizycznej. Poważne urazy, takie jak złamania kości, zerwania więzadeł, naderwania ścięgien, wymagają diagnozy i fachowej pomocy lekarza, czasem nawet hospitalizacji. W przypadku drobnych urazów - nadwyrężeń, lekkich skręceń czy stłuczeń możemy poradzić sobie sami.

Bezpośrednio po urazie, w miejscu uszkodzenia, dochodzi najczęściej do wynaczynienia się krwi i powstania mniejszego lub większego krwiaka. Pojawia się bolesny obrzęk, a następnie wraz z rozpoczęciem procesów naprawczych, odczyn zapalny. Pierwsza pomoc przy kontuzji, propagowana przez fizjoterapeutów, opiera się na wdrożeniu czynności zalecanych zgodnie z zasadą R.I.C.E. Skrót ten pochodzi od angielskich słów: Rest - odpoczynek, Ice - schłodzenie, Compression - ucisk, Elevation - uniesienie. To pierwsze kroki, które trzeba wykonać zaraz po wystąpieniu urazu i w tej właśnie kolejności należy postępować. Czynności te pozwalają zmniejszyć ból, ograniczyć opuchliznę i przyspieszyć regenerację uszkodzonych tkanek.

Odpoczynek jest niezbędny po każdym urazie. Na tym etapie najistotniejsze jest unieruchomienie stawu i zabezpieczenie uszkodzonego odcinka ciała. Ułatwi to gojenie się stanu zapalnego i da szansę na szybkie wyzdrowienie. Po wystąpieniu dolegliwości bólowych aktywność ruchowa jest niewskazana przynajmniej przez 24 do 48 godzin. Przy kontuzjach kończyn górnych można zastosować temblak, co zabezpieczy uszkodzenie przed dodatkowymi urazami. Bóle stawowe, mięśniowe i kostne pomogą uśmierzyć środki przeciwbólowe zawierające substancje z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). W preparatach o działaniu ogólnym, dostępnych bez recepty, występuje diklofenak, naproksen, ibuprofen i meloksykam. Do stosowania miejscowego przeznaczone są plastry, spraye i żele. Wśród nich podobnie znajdziemy preparaty diklofenaku, naproksenu i ibuprofenu, a dodatkowo produkty zawierające salicylany czy etofenamat.

Uszkodzone miejsce należy schłodzić. Najprościej zrobić to domowym sposobem za pomocą okładów z lodu. Można też użyć plastrów, sprayów i żeli chłodzących z mentolem. W aptekach dostępne są specjalne kompresy żelowe, które doskonale spełnią to zadanie. Wymagają jednak uprzedniego trzymania w lodówce. Wybierając się w podróż połączoną z aktywnym wypoczynkiem, warto zabrać ze sobą sztuczny lód w aerozolu. Miejscowe stosowanie zimna ma na celu zmniejszenie obrzęku. Na etapie chłodzenia można włączyć środki farmakologiczne o działaniu przeciwobrzękowym oraz wpływające na wchłanianie się krwiaka. Opuchliznę skutecznie ograniczy octanowinian glinu i escyna, a zasinienie zmniejszą preparaty arniki i przeciwzakrzepowej heparyny. Godne polecenia są preparaty złożone do stosowania miejscowego, które obok substancji przeciwbólowej i przeciwzapalnej zawierają właśnie mentol, heparynę lub escynę.

Do ucisku miejsca urazu można wykorzystać bandaż elastyczny lub opaskę uciskową. Opaski te dobiera się indywidualnie, ustalając rozmiar. Przeznaczone są na konkretne partie ciała: nadgarstek, łokieć, kolano, udo, staw skokowy. Uciśnięcie wraz z zastosowaniem chłodzenia powoduje mechaniczne zablokowanie dalszego narastania obrzęku w miejscu obrażenia. Dzięki tym zabiegom zmniejsza się również podskórny wylew krwi widoczny w postaci sińca.

Chore miejsce należy unieść, co zmniejszy obrzęk. Uniesienie kończyny lub uszkodzonej części ciała w górę, powyżej poziomu serca, przyspiesza usuwanie płynu z przestrzeni pozanaczyniowej w miejscu urazu.

Omawiając kontuzje i urazy układu ruchu, nie można pominąć tak wyjątkowych jego elementów jak stawy. Troska o ich dobrą kondycję to jeden z podstawowych elementów dbałości o sprawność fizyczną. Należy pamiętać, że stawy często odmawiają posłuszeństwa wraz z wiekiem. Problemy z ruchem i sztywnością stawów mogą pojawić się na skutek przebytego wcześniej urazu, jak również być oznaką przedwczesnego zużycia i uszkodzenia chrząstek stawowych (artrozy). Warto wspomóc je odpowiednio wcześniej, stosując suplementację diety. Czego szukać w preparatach? Chrząstki i maź stawową zregeneruje glukozamina w postaci siarczanu, najlepiej w obecności witaminy C. Elastyczność chrząstki poprawi siarczan chondroityny, a L-cysteina uzupełni działanie budulcowe ich obu. W preparatach wzmacniających stawy równie często stosuje się zhydrolizowany kolagen typu II oraz kwas hialuronowy. Coraz większą popularność zyskują dostawowe iniekcje kwasu hialuronowego. Mimo że są dostępne bez recepty, ich zalecenie i wykonanie należy pozostawić
specjaliście.