3 najczęstsze przyczyny bólu brzucha u kobiet

Bóle brzucha należą do najczęstszych objawów, z jakimi pacjentki zgłaszają się do lekarza POZ. Zwykle u ich podłoża leżą dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego lub problemy natury ginekologicznej. Mogą pojawiać się w przebiegu tzw. miesiączek bolesnych, towarzyszyć biegunkom i zaparciom. Czasem bóle brzucha świadczą o poważnych stanach chorobowych, które wymagają pilnego postępowania diagnostycznego i terapeutycznego. Przewlekłe dolegliwości bólowe miednicy mniejszej mogą wskazywać np. na nieswoiste zapalenia jelit, nowotwory jelita grubego, zespół jelita nadwrażliwego lub endometriozę, która dominuje wśród przyczyn ginekologicznych. Dlatego w każdym przypadku wskazana jest konsultacja lekarska.

Zaparcie należy do najczęstszych przyczyn bólu brzucha u kobiet. Oznacza zbyt małą częstotliwość wypróżnień (3 razy w tygodniu lub rzadziej) lub stolce twarde, zbite, oddawane z wysiłkiem z uczuciem niepełnego wypróżnienia.

Ocenia się, że na zaparcia cierpieć może niemal 30 proc. populacji, przede wszystkim kobiet. Problemy z wypróżnianiem nasilają się z wiekiem i wiążą głównie z zaburzeniami motoryki jelit. Za ich powstawanie odpowiadać może dieta uboga w błonnik (włókno roślinne), nadmierne spożycie wysokoprzetworzonej żywności, za niska podaż płynów i nieregularne spożywanie posiłków. Dużą rolę odgrywa również – coraz powszechniejszy – siedzący tryb życia i zbyt mała aktywność fizyczna. Więcej o przyczynach zaparć przeczytać można na http://www.stopzaparciom.pl/ .

Klinicyści zwracają szczególną uwagę na zaparcia, u których podłoża leży zwolniony pasaż jelitowy (zaburzenie motoryki jelit) – dolegliwość, która dotyczy niemal wyłącznie kobiet. Powolne przesuwanie treści w jelitach prowadzi do nadmiernego odwodnienia mas kałowych, które stają się suche i twarde, stanowiąc dodatkową przeszkodę w tranzycie jelitowym.

Leczenie w każdym przypadku rozpoczyna zmiana trybu życia i diety: zaleca się większą, systematyczną aktywność fizyczną, wyższą dobową podaż płynów i większe spożycie błonnika (włókno pokarmowe zwiększa masę stolca, przyspiesza perystaltykę i pasaż jelitowy).

Pierwsze efekty takiego postępowania pojawiają się po kilku tygodniach. Jeśli rezultaty są niezadowalające, rozważa się leczenie farmakologiczne. Wprowadza się np. leki drażniące, które pobudzają sploty nerwowe błony śluzowej jelita grubego, nasilają skurcze jelit i skracają pasaż jelitowy. Do leków drażniących o najlepiej udokumentowanej skuteczności należy bisakodyl, który (przy braku przeciwwskazań) można stosować przed snem w dawce 5–10 mg na noc.

Na przebieg cyklu miesiączkowego u zdrowych kobiet wpływać może wiele czynników, w szczególności:
• stres,
• niewystarczająca aktywność fizyczna,
• bezsenność i zaburzenia snu,
• nieprawidłowa dieta i tzw. „złe” nawyki żywieniowe.

Bóle brzucha należą do najczęstszych dolegliwości związanych z menstruacją i przyczyn bólu brzucha u kobiet. Według danych epidemiologicznych objaw dotyczy ponad połowy pacjentek w wieku reprodukcyjnym. Zespół bolesnego miesiączkowania jest więc dolegliwością o charakterze powszechnym, która – mimo to – wciąż nastręcza wiele trudności diagnostycznych i terapeutycznych.

Tzw. bolesne miesiączkowanie pierwotne (zespół wtórny występuje znacznie rzadziej) nie wiąże się z żadną patologią – w badaniu ogólnym i ginekologicznym nie stwierdza się nieprawidłowości. Pierwsze objawy zwykle pojawiają się już u młodych dziewcząt w ciągu 1. roku po menarche (pierwszej miesiączce).

W przebiegu bolesnej menstruacji (BM) występują bolesne skurcze w podbrzuszu o charakterze napadowym i zmiennym nasileniu. Objawy pojawiają się kilka godzin przed lub już w czasie krwawienia i mogą utrzymywać się przez 2-3 doby. Ból – najintensywniejszy na początku – zmniejsza się z biegiem czasu. Mogą towarzyszyć mu inne dolegliwości, w tym zaparcia, biegunki, mdłości, bóle okolicy lędźwiowo-krzyżowej kręgosłupa, bezsenność.

Postępowanie (leczenie) ustala lekarz, indywidulanie dla każdego przypadku. Ulgę w dolegliwościach przynieść mogą ciepłe okłady, napary ziołowe (np. z kwiatu rumianku) dieta z ograniczeniem spożycia soli i ostrych przypraw.

Biegunka ostra, która utrzymuje się nie dłużej niż 14 dni, należy do wiodących przyczyn bólu brzucha – zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Dolegliwość rozpoznaje się, jeśli do wypróżnień dochodzi częściej niż 3 razy w ciągu doby i/lub gdy masa stolca przekracza 200 g (z powodu nadmiernej ilości wody – przewodnienia mas kałowych).

W większości przypadków za biegunkę odpowiada infekcja wirusowa lub bakteryjna. U osób dorosłych zdecydowanie dominują zakażenia wirusowe, w 60-90 proc. przypadków wywoływane przez norowirusy. Objawy występują po 1-3 dobach od zakażenia – dolegliwości z reguły ustępują samoistnie po 1-2 dobach. Biegunce towarzyszą wymioty i bóle brzucha. Zakażenie wirusowe mają burzliwy przebieg, ale bez obecności krwi w kale (krwiste biegunki mogą świadczyć o zakażeniu pasożytniczym – pełzakiem czerwonki).

Na ogół leczenie ostrej biegunki o etiologii wirusowej ogranicza się do uzupełniania niedoborów płynów i elektrolitów. Najczęściej dolegliwość ma charakter samoograniczający i nie wymaga dodatkowego postępowania.

Źródła:

Trybulec B., Wyżycka E. Zastosowanie wybranych technik terapii manualnej w leczeniu zachowawczym bolesnego miesiączkowania. Medical Review. 2016; 14 (2): 162–172.
Kozłowski P., Kozłowska M., Kozłowska K. et al. Ocena częstości występowania objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego u młodych kobiet. Journal of Education, Health and Sport. 2017; 7(7): 866–872.
Tołwińska A., Laudański P. Przewlekłe bóle brzucha u kobiet: przyczyny gastrologiczne czy ginekologiczne? Rola lekarza pierwszego kontaktu. Medycyna Rodzinna. 2013; 2: 68–72.
Hermann J., Kościński T., Drews M. Praktyczne zasady postępowania w zaparciach u dorosłych. Ginekologia Polska. 2012; 83: 849–853.
Gutkowski K., Hartleb M. Biegunka – algorytmy diagnostyczne i zasady leczenia. Medycyna po Dyplomie. 2012; 9. [dostęp online].
Jarosz M., Dzieniszewski J. Zaparcia – porady lekarzy i dietetyków. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004.
Dzierżanowski T., Rydzewska G. Zaparcie stolca – trudny problem leczniczy. Przegląd Gastroenterologiczny. 2012; 7 (5): 249–263.
Szota M. Postępowanie w zaparciach. Lek w Polsce. 2013; 4 (264): 53–58.
Postępowanie w zaparciu. Podsumowanie wytycznych American Gastroenterological Association 2013. Medycyna Praktyczna. 2013; 12: 44–50.
Postępowanie w nienowotworowych chorobach odbytnicy i odbytu. Podsumowanie wytycznych American College of Gastroenterology. Medycyna Praktyczna. 2014; 2015; 3: 26–34.
eMPendium leki. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2018.
Ford A.C., Quigley E.M., Lacy B.E. et al. Efficacy of prebiotics, probiotics, and synbiotics in irritable bowel syndrome and chronic idiopathic constipation: systematic review and meta-analysis. American Journal of Gastroenterology. 2014; 109: 1547–1561.
Charytoniuk A., Simon K. Diagnostyka i leczenie zaparć u młodych osób. Medycyna po Dyplomie. 2013; 5, [dostęp online].
Kocełak P., Zahorska-Markiewicz B., Olszanecka-Glinianowicz M. Wybrane elementy zaburzeń motoryki przewodu pokarmowego mogące uczestniczyć w patogenezie otyłości. Wiadomości Lekarskie. 2009; 4: 262–274.
Thielma NM, Guerrant RL. Acute infectious diarrhea. New England Journal of Medicine (NEJM). 2004; 350: 38-47.