Firmy rodzinne w Polsce: przykłady

Firma rodzinna to jednostka biznesowa, będąca podstawą polskiej gospodarki. Według statystyk Instytutu Biznesu Rodzinnego firmy rodzinne w naszym kraju to 36 proc. wszystkich przedsiębiorstw, wytwarzających prawie jedna piątą PKB, co daje 322 mld zł. Prawdopodobnie odsetek sięga nawet aż 92 proc. (za Instytutem Biznesu Rodzinnego), a świadomość wzrasta stopniowo. Zjawisko familijnych biznesów pojawiło się na masową skalę po przemianach ustrojowych i jest stałym elementem polskiego rynku od 30 lat.

Jednoznaczne zdefiniowanie firmy rodzinnej stwarza spore trudności. Doliczono się przeszło 90 definicji, istnieje również 5-stopniowa definicja przedsiębiorstw familijnych, uwarunkowana ich poziomem profesjonalizacji. Na Harvardzie w 1978 roku opracowano model trzech systemów firmy rodzinnej. Współistnieją tutaj oraz są od siebie ściśle zależne rodzina, biznes i własność. Muszą one współpracować, rozumieć siebie nawzajem, wspierać się, a pomiędzy nimi działa tzw. ład rodzinny, struktura edukacyjno-komunikacyjna. Wspólne decydowanie opiera się w tym przypadku na dialogu i radzeniu sobie z problemami oraz konfliktami. Nachodzenie na siebie poszczególnych ról skutkuje dezorientacją, jednak mnogość zadań w firmie rodzinnej to nie trudność nie do przezwyciężenia. Nie ma nadrzędnych punktów widzenia, wewnętrzni interesariusze współdziałają dla dobra systemu rodzinnego oraz biznesowego w perspektywie długofalowej. Jest 7 grup osób, w tym: zaangażowani członkowie rodziny udziałowcy pracujący w przedsiębiorstwie familijnym, pracujący w firmie członkowie rodziny bez udziałów, niepracujący w firmie członkowie rodziny, członkowie rodziny nie pracujący w firmie, ale będący właścicielami bądź udziałowcami. Dodatkowo model trzech systemów obejmuje osoby spoza rodziny: właściciele albo udziałowcy nie zatrudnieni w firmie rodzinnej, pracownicy bez udziałów oraz pracujący właściciele lub udziałowcy.

Światowych gigantów w różnych branżach nawet nie podejrzewamy o to, że mogą funkcjonować jako firmy rodzinne. W zbiorowej mentalności zapisały się one bowiem błędnie jako pojedyncze piekarnie, cukiernie, prywatne manufaktury, osiedlowe sklepiki, a nie jako liderzy w całych gałęziach przemysłu. Najbardziej znane spośród przedsiębiorstw familijnych i świetnie radzące sobie w biznesie to chociażby:

• Walmart Stores – kolos światowego handlu detalicznego, 5-krotnie miażdżący Tesco. Sam Walton założył tę firmę rodzinną w 1962 roku w USA.
• Phillips 66 – koncern petrochemiczny ze Stanów Zjednoczonych obecny na rynku od 2012 roku, a jego korzenie sięgają Phillips Petroleum Co. z 1917 roku, założonego przez dwóch Amerykanów – byli to Lee Eldas "L.E." Phillips oraz Frank Phillips.
• Thomson Reuters, czyli agencja prasowa założona w 1799 roku przez Paula Juliusa Reutera.
• Molson Coors Brewing to kanadyjska marka piw, którą kolejno od 1786 roku tworzyli John Molson, Adolph Coors i Jacob Schueler.
• D’Ieteren – producent karoserii samochodowych, również importujący i dystrybuujący pojazdy. Joseph-Jean D’Ieteren utworzył firmę rodzinną w 1805 roku.
• Ford Motor Company – koncern samochodowy Henry'ego Forda, który powstał w Detroit w USA w 1904 roku.
• Glencore – kontrowersyjny gigant branż wydobywczej, metalurgicznej oraz energetycznej, którego założył Marc Rich jako Marc Rich & Co. w 1974 roku, a od 1994 firmę znamy już jako Glencore.
• Franz Haniel & Cie. GmbH – niemiecka grupa spółek, którą w 1756 roku powołał do życia Jan Willem Noot.
• Volkswagen Group – koncern motoryzacyjny z Niemiec z 1937 roku.
• Foxconn – producent nowych technologii, założony w 1974 roku w Tajpej na Tajwanie przez Terry'ego Gou.
• Takenaka Corporation – generalny wykonawca architektoniczny (również zabytki), wielokrotnie nagradzany, działający nieprzerwanie od... 1610 roku dzięki Japończykowi Tobei Masataka Takenaka.
• Merck z branży farmaceutycznej. Marka powstała w 1688 roku, założycielem był Friedrich Jacob Merck.
• Grupa Jeronimo Martins (nazwisko założyciela) z 1792 roku z Lizbony, profil handlowy ulegał częstym zmianom.
• Łukoil – rosyjski przedsiębiorca z sektora naftowego. Wagit Alekpierow połączył w 1991 roku kilka syberyjskich firm naftowych.
• Grupa Wendel to przede wszystkim przemysł stalowy. Jean-Martin Wendel założył pioniera długoterminowych inwestycji w 1704 roku we Francji.
• Samsung Electronics (pod tą nazwa od 1988 roku) z Samsung Group z Korei Południowej to zasługa Lee Kun-hee, czyli syna założyciela całego koncernu, Lee Byung-chula (1938).

Ekonomista Warren Buffett określa rosnące w siłę firmy rodzinne jako ”Klub szczęśliwej spermy”.

Liczba rodzinnych firm w naszym kraju stopniowo wzrasta. Spośród 828 tys. tego rodzaju biznesów największe przedsiębiorstwa, generujące najwyższe przychody to m.in.:

• Grupa AB z branży IT oraz elektroniki użytkowej, powstała dzięki Iwonie i Andrzejowi Przybyło w 1990 roku.
• Neuca, hurtowy dystrybutor farmaceutyków, utworzony przez Wiesławę i Kazimierza Herbę w 1990 roku.
• Farmacol, konkurent Neuci, na rynku od 1990 roku dzięki Zycie i Andrzejowi Olszewskim.
• Unimot z sektora paliwowego, powstały w 1992 roku z inicjatywy braci Adama i Piotra Sikorskich.
• Komputronik braci Krzysztofa oraz Wojciecha Buczkowskich, od 1996 roku na rynku elektroniki użytkowej i sprzętu IT.
• Wipasz – producent pasz, utworzony przez Józefa Wiśniewskiego w latach 90.
• Fermy Drobiu Woźniak Zbigniewa Woźniaka z 1986 roku.
• Black Red White – grupa meblarska Tadeusza Chmiela z 1991 roku.
• LUG, potentat oświetleniowy, stworzony przez Ryszarda Wtorkowskiego w 1989 roku.
• VOX Grupa Kapitałowa (branża wykończenia oraz aranżacja wnętrz), stworzona w 1991 roku przez Piotra Voelkela.
• Ziaja, producent kosmetyków i leków, założony przez Aleksandrę i Zenona Ziaja w 1989 roku.
• Grycan, lodowe imperium Zbigniewa Grycana, który w 1980 roku kupił Zieloną Budkę, od 1992 roku działał jako przedsiębiorca pod swoim nazwiskiem, a od 2004 roku funkcjonuje pod szyldem ”Grycan – lody od pokoleń”.

Ponadto w Polsce powszechnie kojarzymy takie firmy rodzinne, jak Koral, Kulczyk Holding, Dr Irena Eris, Olewnik, Madej Wróbel, Henryk Kania, Tarczyński.

Firmami rodzinnymi nie są już natomiast Solaris z branży pojazdów komunikacji publicznej, założony w 1996 roku przez Solange i Krzysztofa Olszewskich oraz PBG (w 1994 roku Piecobiogaz) Małgorzaty i Jerzego Wiśniewskich, gigant budowlany, ani też Wedel, Blikle, W. Kruk czy Piotr i Paweł.