Komunikacja interpersonalna w rodzinie - jak ją poprawić?

Komunikacja interpersonalna to proces przekazywania i odbierania informacji między dwoma osobami. W rodzinie przejawia się nie tylko jako sposób kontaktu i rodzaj porozumiewania się, ale służy również do wyrażania uczuć i pogłębiania więzi między jej członkami.

Komunikacja interpersonalna w rodzinie różni się znacznie od komunikacji między znajomymi, ponieważ zachodzi w obrębie zamkniętego systemu rodzinnego. Taki system jest szczególnie trwały, a relacje interpersonalne w rodzinie są dodatkowo pogłębione przez dużą ilość czasu, który spędzamy z bliskimi.

Komunikacja w rodzinie ma charakter cyrkularny. Oznacza to, że każdy członek w równym stopniu oddziałuje na pozostałe osoby. Dlatego niezwykle ważną zasadą w rodzinnej komunikacji interpersonalnej jest współpraca. Wszystkie decyzje powinny być podejmowane wspólnie na drodze porozumienia lub kompromisu.

Prawidłowo funkcjonujący system rodzinny daje możliwość otwartej komunikacji pomiędzy wszystkimi jego członkami, bez strachu przed odrzuceniem czy przed tematami tabu.

Problemy z komunikacją interpersonalną w rodzinie są zmorą wielu osób i mogą się pojawić w każdym momencie. Można wyróźnić następujące bariery w porozumiewaniu się:

• Brak empatii i zrozumienia

Jest to cecha, którą wielu badaczy określa jako kluczowy składnik efektywnej komunikacji. Umiejętność przejęcia sposobu myślenia i punktu widzenia rozmówcy pogłębi jego zaufanie i poczucie bezpieczeństwa. Jest to bardzo istotne, bo bezpośrednio wpływa na otwartość rozmówcy.

Empatyczne środowisko sprzyja sprawnemu komunikowaniu się z członkami rodziny, którzy chętniej wyrażają swoje uczucia i rozmawiają o przeżyciach. Brak empatii odbija się negatywnie w szczególności na dzieciach. Będą odczuwały niechęć do dzielenia się swoimi problemami, co oznacza, że rodzic nie będzie w stanie zapewnić im wsparcia i pomocy.

• Decydowanie za innych

Szczególnie zgubne w kontaktach małżeńskich. Może przejawiać się w prostym narzucaniu własnego zdania lub jawnej manipulacji w celu uzyskania pożądanych efektów. Takie autorytarne podejście do komunikacji interpersonalnej w rodzinie powoduje nadmierną uległość partnera, co może prowadzić do zaburzeń lękowych (np. nerwicy)
.

• Uciekanie przed problemami

Jest to rodzaj dysfunkcjonalnego wzorca komunikacji. Charakteryzuje się niechęcią jednego członka rodziny do dyskusji na temat problemów, sytuacji niekomfortowych lub trudów, przez które w danym momencie przechodzi rodzina. Milczenie lub wycofanie się z interakcji skutkuje powiększeniem się frustracji i często prowadzi do konfliktów między rodzicami.

• Niezgodność komunikatów werbalnych i niewerbalnych

Na komunikację interpersonalną w rodzinie bardzo negatywnie wpływa niespójność komunikacji werbalnej (to co mówimy) z komunikacją niewerbalną (to jak się zachowujemy – postawa ciała, mimika, gesty, ton głosu). Przykładowo: dziecko podczas rozmowy z mamą mówi, że wszystko jest w porządku, ale jednocześnie ucieka wzrokiem w bok i nerwowo pociera dłonie. Kobieta zaczyna wątpić w jego szczerość, co wpływa negatywnie na zaufanie wobec wychowanka.

Pierwszym krokiem w poprawieniu relacji interpersonalnych w rodzinie jest rozpoznanie barier i problemów komunikacyjnych, które trapią twoich bliskich. Na dobrą komunikację interpersonalną w rodzinie wpływa przede wszystkim: dojrzałość rodziców, umiejętność otwartego wyrażania siebie oraz umiejętność słuchania.

• Dojrzałość rodziców

Rodzice stanowią wzorzec dla dziecka i dają mu przykład poprawnej komunikacji interpersonalnej w rodzinie. Dlatego charakter ich relacji oraz to, w jaki sposób się do siebie odnoszą, jest szczególnie ważne. Małżonkowie mogą rozwijać kompetencje komunikacyjne indywidualnie lub wpływać na siebie nawzajem.

Efektywną metodą będzie podnoszenie poczucia wartości partnera poprzez docenianie jego codziennych starań. Ważnymi aspektami są również zaufanie w związku i poczucie bezpieczeństwa.

• Umiejętność otwartego wyrażania siebie

Postawę otwartości komunikacyjnej można wykształcić m.in. poprzez jasne prezentowanie naszych oczekiwań wobec partnera, bez oczekiwania, że sam je przewidzi czy mówienie o naszych obawach, słabościach i lękach.

• Umiejętność słuchania

Aby komunikacja w rodzinie była skuteczna, musi być obustronna, co wiążę się nie tylko z wyrażaniem naszych uczuć, ale również z potrzebą aktywnego słuchania problemów partnera. Można zastosować kilka trików, które pomogą w aktywnym odbieraniu informacji: żywa komunikacja niewerbalna jasno wskazująca na zaangażowanie (kontakt wzrokowy, potakiwanie poprzez ruch głowy, zmiana mimiki twarzy) lub zadawanie pytań, które nawiązują do treści rozmowy.