Nobel z literatury dla Orhana Pamuka

Literacką nagrodę Nobla otrzymał Orhan Pamuk - ogłosił sekretarz Szwedzkiej Akademii Horace Engdahl. Literacki Nobel uważany jest za najbardziej prestiżową nagrodę w tej dziedzinie.

Orhan Pamuk - to, pochodzący z Turcji, jeden z najwybitniejszych pisarzy europejskich, zdobywca wielu nagród literackich, m.in. IMPAC. Uważany za jednego z najpoważniejszych kandydatów do literackiej nagrody Nobla. Jego książki przetłumaczono na ponad 30 języków na całym świecie.

Kilka miesięcy temu zakończył się głośny proces, jaki pisarzowi wytoczyło państwo tureckie. W 2005 r. rząd turecki zarzucił Pamukowi oczernianie Turcji i wytoczył mu proces. Przyczyną był wywiad udzielony jednej ze szwajcarskich gazet, w którym Orhan Pamuk wspominał o ludobójstwie dokonanym na ludności ormiańskiej w Turcji podczas I wojny światowej. Prawo zadziałało do tyłu: wywiad nastąpił przed włączeniem do kodeksu karnego wiążącego w tej sprawie artykułu 301.

Po publikacji wywiadu w lutym 2005 r. nagonka w mediach zmusiła pisarza do wyjazdu za granicę. Kilka miesięcy później powrócił, by stawić czoło oskarżeniom na procesie sądowym.

W grudniu 2005 r. oskarżyciele pisarza oddalili zarzut obrazy tureckiej armii, ale oskarżenie o obrazę Turcji (tureckości) zostało podtrzymane. Swój finał sprawa znalazła 22 stycznia 2006 r., kiedy to proces został jednak umorzony. Przyczyniły się do tego liczne protesty płynące z różnych kontynentów w obronie Orhana Pamuka.
30 listopada 2005 r. europejski parlament zapowiedział wysłanie swojego delegata w roli obserwatora procesu, a 1 grudnia 2005 r. swój protest wystosowała także Amnesty International. Kilka dni później ośmiu uznanych na całym świecie pisarzy: Jose Saramago, Gabriel Marcia Marquez, Guenter Grass, Umberto Eco, Carlos Fuentes, Juan Goytisolo, John Updike oraz Mario Vargas Llosa – wydało wspólne oświadczenie, w którym udzielili oskarżonemu swojego poparcia.

Wśród kandydatów do tegorocznej nagrody literackiej Nobla najczęściej padały nazwiska Amerykanów Philipe'a Rotha i Joyce Carol Oates, Libańczyka piszącego pod pseudonimem Adonis, szwedzkiego poety Thomasa Transtroemera. Wymieniało się też nazwisko Ryszarda Kapuścińskiego.

Alfred Nobel przeznaczał doroczną nagrodę swojego imienia dla autora "wybitnego dzieła o tendencjach idealistycznych". Przykłady takich autorów z ostatniego dziesięciolecia to: Elfride Jelinek, Harold Pinter, Dario Fo, Guenter Grass.

Szwedzka Akademia lubi zaskakiwać publiczność. W ostatnim dziesięcioleciu kilka razy wybierano pisarzy niemal nieznanych nawet krytykom literackim, jak Chińczyk Gao Xingjian. Zeszłoroczny laureat Harold Pinter jest co prawda szeroko znany, lecz jego zaangażowanie w politykę sprawiło, że jego wybór postrzegany był jako kontrowersyjny. Nobel dla Austriaczki Elfriede Jelinek w 2004 roku także podzielił środowiska literackie na świecie - tym razem krytykowano zaangażowanie pisarki w feminizm oraz jej lewicowe poglądy.