Orła cień

Pewnego dnia, biegnąc do Łazienek Królewskich, przypomniałam sobie, że jako dziewczynka bawiłam się, udając, że jestem białym koniem. Poczułam wtedy radość, że biegnę tak lekko, jakbym się tym koniem stała! Michael Harner, autor „Drogi szamana”, pewnie powiedziałby, że użyczyłam ziemskiej powłoki duchowi mojego zwierzęcia mocy, aby nacieszyło się istnieniem. I stąd ten skok energii. A ty jako psycholog, co o tym sądzisz?
Wrażliwość i spontaniczność dziecka, którym wtedy byłaś, na pewno odegrały w tym przeżyciu istotną rolę. Zabawa w konia sprawiała ci ogromną frajdę i dziś, kiedy sobie o niej przypomniałaś, ten szczególny wymiar dziecięcej radości do ciebie wrócił. Ważną rolę w tym wątku twojego życia odgrywają zapewne znaczenia i skojarzenia związane z koniem: siła, szybkość, swoboda, gracja. Utożsamiając się z nim, odkryłaś, że są one dla ciebie ważne, i uruchomiałaś proces ich nabywania. Z tych samych powodów terapeuci i trenerzy proponują ludziom autodiagnozę ich zasobów i aspiracji, pytając: „Gdybyś miał być zwierzęciem, to jakim?”. Podobnie używa się metafor zwierzęcych jako feedbacku: „Wyobraź sobie Anię czy Tomka jako zwierzę. Jakie to mogłoby być zwierzę? Opisz jego cechy i właściwości”. Z reguły zwierzęce autometafory, jak i metaforyczny feedback trafnie oddają ważne cechy opisywanych ludzi. Także te cechy ukryte.
W jaki sposób pytanie o to zwierzę, którym chciałabym być, może służyć rozwojowi mojej samoświadomości?
Metafory są pojemne i niejednoznaczne. Dzięki temu pomagają zobaczyć w nas i w innych głęboko ukryte wady i jakiś nierozpoznany pozytywny potencjał. A to z reguły w łagodny sposób inspiruje do mitygowania tego, co negatywne, i rozwijania tego, co w nas pozytywne. Z pewnością wybór zwierzęcia, z którym się utożsamiamy, nie jest przypadkowy. Nawet z całkowicie racjonalnej perspektywy kulturowej. Wszystkie zwierzęta i ich gatunki mają widoczne gołym okiem specyficzne cechy, a więc m.in. tylko im właściwe strategie przetrwania, reguły zachowania, stadne czy zbiorowe obyczaje, systemy komunikacji, organizację społeczną itd.
Niedźwiedź zapada w sen zimowy, wiewiórka nie wie, gdzie chowa orzechy, mrówki to wspólnota, a rosomak – sama agresja...
Właśnie. Często, nie będąc tego świadomi, obserwujemy, czytamy czy fascynujemy się zwierzętami mającymi te właściwości, których nam brakuje, lub te, których nie zdołaliśmy w sobie rozwinąć. W szamańskich tradycjach używa się tych powiązań i fascynacji po to, by świadomie kierować procesem samorealizacji adeptów. Zwierzę mocy albo zwierzę opiekuńcze ze wszystkimi jego cechami i właściwościami zyskuje wówczas rangę nauczyciela czy przewodnika, którego powinniśmy naśladować i uczyć się od niego. Aby nawiązać z nim i podtrzymywać duchową więź, przyjmujemy jego imię wraz z dodatkiem tej jego właściwości, która jest dla nas szczególnie istotna, np. Siedzący Byk, Sprytny Lis, Szybki Mustang. Tak więc twoja dziecięca fascynacja koniem powinna cię zobowiązywać do niezaniedbywania wymiaru przestrzeni, swobody, radosnego biegu, gracji ruchu, a także siły i wytrzymałości. Ale jasnowidzący szaman powiedziałby ci pewnie, że istnieje jakieś pokrewieństwo między tobą a koniem, że koń jest twoim źródłem energii życiowej, animalną częścią duszy i że jest powiązany z twoimi przodkami. Koń stałby się wówczas twoim zwierzęciem totemicznym. To zobowiązywałoby cię do podtrzymywania energetycznej więzi ze światem koni, np. poprzez uczestniczenie w odpowiednich rytuałach, noszenie amuletów itp. Szaman powiedziałby ci również, że bez łączności z energią konia będziesz słabsza, nie zrealizujesz swojego życiowego potencjału, a nawet możesz zachorować czy wpaść w depresję. Z kolei hinduski guru zobaczyłby prawdopodobnie w historii twojej duszy jakiś koński epizod reinkarnacyjny.
Mogłam być kiedyś koniem? Nawet jeśli w to nie wierzę, dobrze by było mieć z tym zwierzakiem kontakt, bo dzięki temu rozwinę w sobie jego przymioty?
Właśnie tak. Psychologicznie można to wyjaśnić dużo prościej: może kiedyś w dzieciństwie zobaczyłaś z okna pociągu galopującego białego konia i zachwyciłaś się gracją jego ruchu, długim ogonem i rozwianą grzywą? A może dziadek albo mama czytali ci do snu baśń o pięknym i wolnym białym koniu, a wtedy twoje dziecięce serce zapragnęło dla siebie pięknego i wolnego życia? W ten sposób biały koń mógł stać się twoim nieuświadamianym, symbolicznym ideałem. Dlatego gdy teraz widzisz takie zwierzę, czujesz, że reprezentuje to, czego najbardziej od życia potrzebujesz.
A jakie jest twoje totemiczne zwierzę?
Jakieś 15 lat temu pewien indiański wódz i szaman stwierdził, że jest nim orzeł. Nie zaskoczyło mnie to. Bliskie jest mi dążenie do tego, by wznosić się wysoko i widzieć szeroko. Widzieć wzory i zależności, których nie widać z bliska. Szybując w oceanie powietrza, nieprzywiązany do żadnego miejsca na ziemi orzeł doświadcza bezgranicznej swobody, jest mieszkańcem świata. Pewnie dlatego lubię latać samolotem. Najbardziej mnie cieszy moment startu, oderwanie się od ziemi. Lądowanie jest symbolicznym powrotem do zamieszania, konfliktów i cierpienia, powodowanego przez umysł, który zatracił proporcje, perspektywę i ogląd całości.
Czyli z perspektywy orła czerpiesz radość, a nie się zasępiasz?
Oczywiście. Ale wspomniany sęp pokazuje, że nie każdy ptak jest symbolem wolności i radości. Niezależnie jednak od tego, czy zwierzęcy symbol reprezentuje słabe, czy mocne strony naszego mentalnego wyposażenia, to zawsze spełnia swoją podstawową rolę – podłącza nas energetycznie i emocjonalnie do świata przyrody, przypomina, że do niego należymy. Karta do bankomatu, smartfon i samochód nie skontaktują nas ze źródłem życia. Dlatego tyle w nas lęku i agresji w tym, wydawać by się mogło, coraz bardziej bezpiecznym świecie. Zgubne skutki braku połączenia z naturą widać także w coraz większej liczbie zaburzeń lękowych i problemów z tożsamością. Dlatego wszystko, co kontaktuje się głównie z pikselowymi obrazami przyrody, pozwala poczuć się w realnym z nią kontakcie i jest prawdziwym wybawieniem dla ciała i ducha.
Dlatego szamanizm staje się modny. W zgiełku miasta łączy nas z energią przyrody. Znajoma nosi na szyi emblemat lwa i twierdzi, że dzięki niemu realizuje się artystycznie. Więc może coś w tym jest. Niekoniecznie magicznego. Symbole zwierząt są przecież też obecne w religii chrześcijańskiej. W Apokalipsie św. Jana lew to symbol siły, wół – wytrwałości, orzeł – ostrości widzenia. Z kolei człowiek to symbol woli.
Podobnie dzieje się z godłami państw i szlacheckimi herbami. Tam też się roi od totemicznych zwierząt i roślin, bo wszyscy czerpiemy energię, inspirację do życia z przyrody. Gdy docenianie i podkreślanie tego nazywamy magią lub pogaństwem, to popełniamy grzech pychy i ignorancji. Nie ma nic głupiego ani niestosownego w poszukiwaniu tego, co boskie, w boskim stworzeniu. To właśnie czynił św. Franciszek. Więc jeśli to komuś pomaga w stawaniu się lepszym i pełniejszym, niech nosi na szyi pazur lamparta czy skrzydełko ważki. W kwantowej rzeczywistości nie ma granic ani różnic, także między człowiekiem a zwierzęciem. Można tę jedność porównać do fal na powierzchni oceanu. Każda z nich jest odrębnym bytem, ale zawsze pozostają jednym oceanem. Część z nich wchodzi w interakcje, które dodają im sił, energii i szybkości. Inne, zderzając się, ulegają unicestwieniu. W chaotycznym hologramie wszechświata nie istnieje żaden mechanizm, który by uniemożliwiał lub uznawał za niewłaściwą wzmacniającą interakcję fali, którą jesteś ty, z falą pięknego białego konia. Ucz się od niego. Zwierzęta i cała przyroda są dla nas, ludzi, niezastąpionymi nauczycielami niedwoistości, bo przyroda – choć jawi się naszym umysłom jako podzielona – w istocie ma jedną duszę. Tylko my się od tej jedności oddzielamy i nie potrafimy jej dostrzec. Dlatego im silniejszy się staje w naszych człowieczych relacjach ze zwierzętami – ciągle powikłanych, niemądrych i nasyconych okrucieństwem – wątek troski, miłości i szacunku dla naszych mniejszych, niewinnych braci i dzielonego z nimi domu zwanego Ziemią, tym lepiej dla nas wszystkich.
Trudno to zrozumieć.
Są ćwiczenia pomagające na poziomie języka i myślenia przełamywać dualność. Na przykład patrząc komuś uważnie w oczy, po chwili skupienia powiedz kilka razy – powoli, szeptem, ważąc każde słowo: „Kiedy patrzę ci w oczy, widzę widzącego/widzącą siebie. To czyni bardziej wrażliwym i uważnym. Wzrusza i na chwilę rozpromienia. Bo widząc siebie w innym i innego w sobie, doświadczają błysku wyższego, nieegocentrycznego poziomu miłości. Na ogół łatwiej to nam przychodzi w relacjach z ludźmi. Trudniej popatrzeć w oczy swojemu psu i wyszeptać do niego to zdanie. Nie mówiąc już o zwróceniu się w ten sposób do ulubionej rośliny doniczkowej. A co dopiero o spojrzeniu w ten sposób na przydrożny kamień. Choć spotykam wiele osób, które znacznie łatwiej odnajdują niedualną perspektywę w kontakcie ze zwierzętami i przyrodą niż w kontaktach z ludźmi.
Na przykład ja. Kocham psy i wiem, że kontakt z nimi polega na odczuciach i bywa prostszy niż z ludźmi...
No właśnie. Bywa też tak, że gdy doświadczymy tej jedności, tego „nie-dwa” ze zwierzętami, to łatwiej nam potem nawiązać taki kontakt z własnym gatunkiem. Kilka lat temu opisałem to w swojej szamańskiej bajce, zamieszczonej w charakterze posłowia w książce „Bajka to życie”, napisanej wspólnie z Agnieszką Suchowierską. Opowiada o Wilczycy i Orle, którzy wychowywali porzucone ludzkie niemowlęta. Gdy dzieci dorosły, Wilczyca nazwała swoją przybraną córkę Tytoja, a Orzeł swego przybranego syna nazwał Jatoty. Nietrudno sobie wyobrazić, co się wydarzyło, gdy tych dwoje spotkało się na górskiej ścieżce. Tym bardziej że Tytoja przez swoją matkę Wilczycę jest związana z Ziemią, a Jatoty przez swego ojca Orła związał się z Niebem. A przecież wszystkim prorokom od zawsze chodzi o to, by w ludzkich głowach i sercach doszło do pojednania Nieba i Ziemi. Tak jak np. w pięknej modlitwie chrześcijan „Ojcze nasz”: „[...] bądź wola Twoja jako w Niebie, tak i na Ziemi”.
Podsumowując, jaka jest mądrość Orła, czego można się od niego nauczyć?
Ogarniania jednym spojrzeniem tego, co z perspektywy Ziemi jawi się jako przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. Orzeł z wysokości widzi to, co za chwilę spotka Wilczycę za zakrętem ścieżki, którą ona biegnie. Widzi też drogę, którą Wilczyca ma już za sobą. Patrzy na wszystko jednocześnie. Dla niego ta chwila jest wiecznością, a wieczność chwilą. To, co z perspektywy Ziemi jawi się jako chaotycznie rozrzucone puzzle, z wysoka układa się w wyraźny wzór, w sensowny proces. Stamtąd widać, że wszystkie bolesne błędy – popełniane przez ludzi na skutek niedostrzegania perspektywy „nie-dwa”, skutkujące chciwością i nienawiścią, narcyzmem nacjonalizmów i  szowinizmów, szaleństwem konfliktów i wojen, pogardliwym i bezmyślnym niszczeniem życia planety – tworzą potężny wektor, który mobilizuje nas i przynagla do przebudzenia się z dualnego snu.

Wojciech Eichelberger psycholog, psychoterapeuta i trener, autor wielu książek, współtwórca i dyrektor warszawskiego Instytutu Psychoimmunologii (www.ipsi.pl).
Niniejszy materiał pochodzi z lipcowego numeru miesięcznika „Zwierciadło”. Autorką tekstu jest Beata Pawłowicz.