Polacy wciąż stosują kary fizyczne. "Powielają schematy, które znają z własnego dzieciństwa"

Badania CBOS-u na temat stosunku Polaków do kar fizycznych wobec dzieci są przeprowadzane średnio co cztery lata. Najnowsze pochodzą z 2019 roku i według nich 33 proc. badanych uważa, że wobec dzieci nie powinno stosować się żadnych kar fizycznych. To dziesięcioprocentowy skok w stosunku do roku 2012. Niestety, nadal sześciu na dziesięciu rodziców twierdził, że okazjonalny klaps jest dopuszczalną formą kary.

W tym kontekście warto przypomnieć jednak, że od 1 sierpnia 2010 roku polskie prawo całkowicie zakazuje kar cielesnych, również wspomnianych "klapsów". Wszystko za sprawą nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie dodanej do Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Chociaż nie przewidziano w niej sankcji karnych za stosowanie kar cielesnych niepowodujących uszkodzenia ciała dziecka, rodzicom lub opiekunom grozi w takiej sytuacji wszczęcie postępowania sądowego przez sąd opiekuńczy, zmierzającego do ograniczenia lub pozbawienia władzy rodzicielskiej.

- Czekam, aż wyleje się na mnie hejt – przyznaje pani Beata, mama dwójki dzieci, która na jednym z kobiecych forów napisała wprost, że stosuje wobec syna kary fizyczne. W rozmowie z WP Kobieta swoje podejście wyjaśnia w następujący sposób:

- Mój syn szantażował nas od najmłodszych lat. Na każde polecenie reagował krzykiem i histerią. Było tak źle, że doprowadzał się do wymiotów, rzucał na ściany i podłogę. Przyznaję, że kiedy inne metody nie działały, po prostu zaczęłam podnosić na niego rękę. Raz, drugi i pomogło. Serce mnie bolało, zamykałam się później w łazience i płakałam, ale wiedziałam, że inaczej nie dam sobie z nim rady.

Pani Beata nie wstydzi się mówić głośno, że jej zdaniem klaps nie jest szkodliwy, a czasem nawet potrzebny.

- Wiadomo, dużo zależy od dzieci. Jedno jest spokojne, a drugie to diabeł wcielony. Powiem to, co powtarzał mi mój tato: "drzewko delikatnie przygina się za młodu. Jak będzie starsze, nie nagnie się, a złamie". Tak samo jest z dziećmi. Trzeba wytyczyć im granice i tego się trzymać konsekwentnie. Wychowanie bezstresowe to największa głupota, na jaką świąt wpadł. Już teraz młodzież zachowuje się jak dzicz. Aż strach pomyśleć, co będzie z kolejnym pokoleniem – przekonuje moja rozmówczyni.

Mariola Kurczyńska, pedagog i doradca rodzicielski przyznaje, że wciąż bardzo często rozmawia z rodzicami stosującymi kary fizyczne.

- Chociaż w naszym kraju od 2010 roku funkcjonuje ustawowy zakaz bicia dzieci, nadal spotykam rodziców, którzy są dumni z tego, że stosują klapsy oraz inne kary fizyczne. Mówią, że dzięki takiemu wychowaniu ich pokolenie jest fajne i chcą tego samego dla własnych dzieci. Rozmawiam też z rodzicami, którzy stosują lekkie klapsy, np. przy odpieluchowaniu, kiedy dziecko zrobi siusiu nie tam, gdzie trzeba – mówi ekspertka w rozmowie z WP Kobieta.

Zdaniem Kurczyńskiej wiąże się to z brakiem wiedzy i umiejętności rodzicielskich. – Rodzice bardzo często powielają schematy, które znają z własnego dzieciństwa. A nie ukrywajmy, że w naszym kraju jeszcze pokolenie temu pas był jednym z podstawowych narzędzi wychowawczych – dodaje pedagog.

Jednocześnie podkreśla, że kary mają wyłącznie negatywne skutki - w ogóle nie są skuteczne, jeśli chcemy wyeliminować całkowicie jakieś zachowanie.

- Kompletnie nie rozumiem, dlaczego kara fizyczna ciągle jest traktowana jak rozwiązanie problemu. Skuteczne długofalowo mogą być tylko dialog i wprowadzenie określonych zasad. Przy czym jeżeli dziecko przekroczy ustalone granice, nadal karanie nie jest uzasadnione – wówczas trzeba z nim porozmawiać, raz jeszcze wytłumaczyć, okazać empatię oraz cierpliwość, w końcu dopiero się uczy i popełnia błędy - przekonuje.

Z rodzicami, którzy wymierzają dzieciom kary fizyczne, styczność ma także Anna Jezuita-Pacek - mama i blogerka działająca w sieci jako Mama pełnosprawna. W rozmowie z WP Kobieta przyznaje:

- Mimo że od lat kary fizyczne są zakazane, nadal niektórzy są zdania, że klaps to nic złego. Dają rady i przestrogi, że bez bicia nie da się wychować dzieci. Powtarzają, że przecież sami dostawali, a wyszli na ludzi i szanują rodziców. Z moich obserwacji wynika, że często są to ludzie, którzy nie radzą sobie w związkach, życiu prywatnym czy zawodowym. Zdarzyło mi się również usłyszeć od bijących rodziców, że robią to, bo brak im cierpliwości i pomysłu, jak nad sobą zapanować, a później dopadają ich wyrzuty sumienia.

Pani Anna jest zdecydowaną przeciwniczką wszelkiej przemocy fizycznej, także klapsów. Sama w dzieciństwie doświadczała takich kar i po latach widzi, jak zły wpływ na jej życie i psychikę miało przemocowe wychowanie.

- Do tej pory, pomimo kilku terapii, borykam się z niskim poczuciem wartości, problemami z decyzyjnością czy wybuchami złości. Przemoc rodzi przemoc. Po latach życia w rodzinie, gdzie najczęstszym argumentem było bicie, ciężko nauczyć się rozmawiać i słuchać – opowiada.

Zdaniem Jezuity-Pacek klaps, jak inne kary fizyczne, nie uczy dziecka niczego poza tym, że ma się bać rodzica. Że lepiej skłamać czy nie podejmować działań, bo można ponieść karę. 

- Pas był odpowiedzią na pyskowanie, 10-minutowe spóźnienie ze szkoły czy kiepską ocenę. Jednym z moich najwcześniejszych wspomnień z dzieciństwa jest klaps. Gdy miałam może cztery lata, wylałam sok na stolik. Do dziś pamiętam czerwoną plamę na białym obrusie i wściekłego ojca, który przylał mi "tylko klapsa". Pamiętam zupełny brak zrozumienia tej sytuacji, bo przecież zrobiłam to niechcący, i poczucie niesprawiedliwości. To wspomnienie do dziś wywołuje u mnie smutek - wyznaje.

Moja rozmówczyni uważa, że dziecko, wobec którego stosuje się kary fizyczne, jest zastraszone, nieufne, boi się podejm, się przed rozmowami z dorosłymi. Nawet, gdy dzieje się coś bardzo złego.

- Już w dzieciństwie przyrzekłam sobie, że nie będę bić swoich dzieci. Gdy zostałam mamą, okazało się, że to wcale nie jest łatwe. Niejednokrotnie miałam ochotę iść na skróty i "przylać klapa". Ale klaps to dla mnie rodzaj porażki wychowawczej pt. "nie mam argumentów, brak mi cierpliwości i pomysłu, jak zażegnać kryzys" – tłumaczy Jezuita-Pacek.

Jednocześnie podkreśla, że dziecko ma prawo poznawać świat oraz swoje i cudze emocje, ale powinno mieć jasno wyznaczone granice.

- U nas dobrze sprawdzają się jasne zasady. Mimo że syn ma ograniczenia, bardzo dużo tłumaczę, rozmawiam, wyjaśniam. Często też staram się patrzeć na świat oczami dziecka i wychodzić poza swoją strefę komfortu, bo w końcu co złego się stanie, jeśli ciekawski maluch umaże się błotem? Są kwestie, w których można odpuścić zamiast kruszyć kopie – podsumowuje.

Mariola Kurczyńska uczula, że nawet sporadyczne klapsy zwykle skutkują osłabieniem lub utratą zaufania do rodzica i brakiem poczucia bezpieczeństwa. Relacja między dzieckiem i rodzicem nie tworzy się wtedy prawidłowo: jest oparta na strachu, a nie szacunku, autorytecie i miłości.

- Klaps zawsze jest formą przemocy. Dziecko przejmuje go do swojego kanonu zachowań i będzie w taki sam sposób traktowało słabszych rówieśników czy zwierzęta – tłumaczy ekspertka.

- Natomiast jeżeli kary fizyczne są podstawowym narzędziem wychowawczym, prowadzą do zmian w strukturze mózgu, zaburzeń emocjonalnych oraz zmniejszenia ilorazu inteligencji. Bite dziecko w dorosłym życiu będzie miało tendencje do szukania przemocowego partnera, depresji i zaburzeń psychicznych – przestrzega pedagog.

Zapraszamy na grupę FB - #Wszechmocne. To tu będziemy informować na bieżąco o terminach webinarów, wywiadach, nowych historiach. Dołączcie do nas i zaproście wszystkie znajome. Czekamy na was!

Chętnie poznamy wasze historie, podzielcie się nimi z nami i wyślijcie na adres: wszechmocna_to_ja@grupawp.pl