Zdrowie w tropikach

Coraz większą popularnością cieszą się kraje położone w tropikach, kuszące słońcem, pięknymi plażami i zabytkami starożytnych kultur. Radzimy, jak przygotować się egzotycznych wyjazdów, by uniknąć zakażeń.

Przed zakażeniem wieloma chorobami uchronią nas szczepienia. Z jednej strony po prostu warto się zaszczepić przed wyjazdem w tropiki, żeby zminimalizować ryzyko zachorowania. Z drugiej – przy wjeździe do niektórych krajów afrykańskich i latynoamerykańskich musimy okazać międzynarodową książeczkę szczepień, a w niej poświadczenie o szczepieniu przeciwko żółtej febrze. To obecnie jedyne szczepienie wymagane zgodnie z międzynarodowymi przepisami.

Niektóre kraje mogą również wprowadzić dla podróżujących obowiązek szczepień na podstawie własnych przepisów. Np. obecnie jedynie Arabia Saudyjska wymaga zaświadczenia o szczepieniu przeciwko zakażeniom meningokokowym.

Pamiętajmy jednak, że szczepienia obowiązkowe mają przede wszystkim zadanie chronić zdrowie obywateli kraju docelowego. Żeby chronić nasze zdrowie, lekarze zalecają, by przed wyjazdem w rejony, gdzie panują wysokie temperatury, zaszczepić się przeciwko innym chorobom, a także przedsięwziąć pewne środki ostrożności już w trakcie pobytu po to, aby nie sprawić sobie kłopotu po powrocie.

Jesteśmy przyzwyczajeni do polskiego klimatu umiarkowanego. Podczas pobytu w krajach tropikalnych narażamy się na wysokie temperatury, przy których nasze letnie upały to miłe ciepło. Powietrze bywa bardzo wilgotne, co dodatkowo wzmaga dyskomfort. Osoby starsze, kobiety w ciąży, a także cierpiące na przewlekłe choroby, takie jak astma, cukrzyca, padaczka, choroby serca czy alergie, powinny koniecznie skonsultować się ze swoim lekarzem.

Oczywiście, gdy jedziemy służbowo albo na wczasy do kurortu i będziemy mieszkać w dobrym hotelu, ryzyko dla zdrowia nie jest wielkie. Można natomiast się spodziewać, że lekarz odradzi takim osobom wyprawy trekkingowe czy biwakowanie na kempingach.

Zdrowe osoby mogą od razu udać się do lekarza medycyny podróży. Ważny jest termin – ok. 6 tygodni przed planowanym wyjazdem. Ten czas jest potrzebny na szczepienia i nabycie odporności. – Każda szczepionka działa trochę inaczej – mówi dr n. med. Paweł Grzesiowski, pediatra, specjalista od szczepień, dyrektor Centrum Medycyny Zapobiegawczej i Rehabilitacji w Warszawie – ale można powiedzieć, że pełna odporność powstaje 3–4 tygodnie po szczepieniu, dlatego warto na szczepienia zgłosić się 4–6 tygodni przed wyjazdem. Co prawda pierwsze przeciwciała powstają już po tygodniu, ale mogą nie wystarczyć, gdy zetkniemy się w tym czasie z chorymi.

Przed wizytą u lekarza medycyny podróży możemy zostać zapytani, do jakiego kraju jedziemy i jaki charakter będzie miał nasz pobyt (np. luksusowy hotel czy kemping, czy może wędrówka?). Lekarz zapyta też o przebyte szczepienia. Warto przygotować dokumentację, jeśli ją mamy. Wywiad będzie dotyczył leków przyjmowanych stale, a także leków przeciwmalarycznych, jeśli je kiedykolwiek przyjmowaliśmy.

Pojawią się pytania o uczulenie, zwłaszcza na białko jaja kurzego, które jest składnikiem wielu szczepionek, oraz o zaburzenia odporności, np. w związku z przebytymi niedawno chorobami. W efekcie otrzymamy zalecenia dotyczące zdrowotnego przygotowania do podróży. Będzie to instrukcja dotycząca zachowania higieny, ostrożności przy spożywaniu posiłków i napojów, skompletowania apteczki na podróż, profilaktyki przeciwmalarycznej oraz zalecenie wykonania szczepień.

W związku z podróżami szczepi się przeciwko błonicy, tężcowi, poliomyelitis, durowi brzusznemu, żółtej febrze, wirusowemu zapaleniu wątroby typu A (WZW A) i typu B (WZW B), zakażeniom meningokokowym, cholerze, wściekliźnie oraz odkleszczowemu zapaleniu opon mózgowych. Nie wszystkie szczepienia musimy zrobić, wybierając się do konkretnego kraju. Lekarz medycyny podróży dobierze zestaw właśnie na podstawie szczegółowego wywiadu.

– Choroby zakaźne nie znają ani granic państw, ani kontynentów – mówi dr n. med. Paweł Grzesiowski. – W krajach tropikalnych i egzotycznych występują często choroby, z którymi w Europie się nie stykamy. Przykładowo w wielu krajach Azji i Afryki endemiczną chorobą jest zapalenie wątroby typu A, tzw. żółtaczka pokarmowa – w Polsce tej choroby praktycznie się nie spotyka, co oznacza, że nikt z nas nie jest odporny. Jedyna forma nabycia odporności to szczepienie. Szczepienia można traktować jak dodatkową polisę ubezpieczeniową.

Dr hab. n. med. płk Krzysztof Korzeniewski, szef Zakładu Epidemiologii i Medycyny Tropikalnej Wojskowego Instytutu Medycznego, przytacza przytacza na stronie www.medycynatropikalna.pl statystyki zebrane przez GeoSentinel Surveillance Network, organizację zajmującą się badaniami chorób związanych z podróżowaniem. Najczęstsze problemy zdrowotne, z którymi powracają turyści, to przewlekłe zaburzenia żołądkowo-jelitowe (10 proc.), choroby skóry (8 proc.), stany zapalne górnych dróg oddechowych (5–13 proc.) i gorączki niewiadomego pochodzenia (3 proc.). Część z nich pojawia się już w czasie podróży, niektóre – nawet po kilku miesiącach.

Dlatego dr Korzeniewski przypomina, że gdy długo po podróży zgłaszamy się z uporczywymi objawami gastrycznymi czy dermatologicznymi, trzeba poinformować lekarza o pobycie w krajach tropikalnych. Może to ułatwić diagnozę i leczenie.

Nie wszystkie niebezpieczeństwa zdrowotne załatwimy szczepieniami. Zwykle oprócz leków zażywanych stale powinniśmy zaopatrzyć się w środki do odstraszania komarów i leki przeciwmalaryczne (to np. doxycyklina, którą zażywamy też profilaktycznie), środki do odkażania wody oraz leki przeciwbiegunkowe. Koniecznie zabieramy kremy chroniące przed promieniowaniem UV.

Pozostałe wyposażenie apteczki to, jak przy każdym wyjeździe turystycznym, środki opatrunkowe i dezynfekcyjne oraz podstawowe leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe Ważny jest również ubiór, który zapewni nam ochronę przed słońcem, komarami i ukąszeniami przez gady, a jednocześnie będzie przewiewny i komfortowy w wysokich temperaturach. No i ostrożność już u celu podróży jest nieoceniona – przy spożywaniu posiłków, piciu napojów, kąpieli, spaniu pod moskitierą, itp. Trzeba też przestrzec przed przypadkowymi kontaktami seksualnymi – grożą zakażeniem chorobami wenerycznymi lub HIV.

– Większość specjalistów medycyny podróży odradza podróże do egzotycznych krajów z małymi dziećmi – mówi dr Paweł Grzesiowski. – Ja także uważam, że można spokojnie wyjeżdżać tam, gdzie są zapewnione podobne warunki jak w Europie. Małe dziecko jest bardziej podatne na wiele chorób zakaźnych i niezakaźnych, porażenie słoneczne, urazy czy zatrucia.

Jeśli mimo to decydujemy się na wyjazd w tropiki z małym dzieckiem, należy zabrać ze sobą preparaty chroniące przed promieniami słonecznymi (najlepiej z najwyższym filtrem UV), moskitiery. Pamiętajmy także o zabezpieczaniu żywności i wody do picia przez skażeniem. Na miejscu pijmy wodę butelkowaną i zażywajmy probiotyki, chroniące florę bakteryjną jelit.

Nawet wakacje na naszych Mazurach czy w Puszczy Białowieskiej wiążą się z pewnym ryzykiem. Chodzi przede wszystkim o kleszcze i przenoszone przez nie choroby, takie jak borelioza czy odkleszczowe zapalenie mózgu. Przeciwko tej ostatniej również możemy się zaszczepić.

Autor: Andrzej Dziurdzikowski, Moda na Zdrowie* * Artykuł jest częścią wakacyjnego cyklu „Zdrowe lato” (wolne od infekcji, grzybicy, niestrawności i innych letnich dolegliwości) publikowanego od czerwca do sierpnia w „Modzie na Zdrowie”. Magazyn dostępny tylko w najlepszych aptekach.