Helena Rubinstein - cesarzowa piękna

To ona pierwsza zaoferowała kobietom krem z filtrem przeciwsłonecznym, wodoodporny tusz do rzęs czy róż do policzków. Zrewolucjonizowała branżę kosmetyczną i była powszechnie nazywana "cesarzową piękna". Poznajmy historię niewykształconej dziewczyny z ubogiej żydowskiej rodziny z krakowskiego Kazimierza, która została najbogatszą kobietą swoich czasów i muzą wielkich artystów: Pablo Picassa oraz Salvadora Dali.

To ona pierwsza zaoferowała kobietom krem z filtrem przeciwsłonecznym, wodoodporny tusz do rzęs czy róż do policzków. Zrewolucjonizowała branżę kosmetyczną i była powszechnie nazywana „cesarzową piękna”. Poznajmy historię niewykształconej dziewczyny z ubogiej żydowskiej rodziny z krakowskiego Kazimierza, która została najbogatszą kobietą swoich czasów i muzą wielkich artystów: Pablo Picassa oraz Salvadora Dali.

"Nie ma kobiet brzydkich, są tylko leniwe" - przekonywała w jednym z wywiadów Helena Rubinstein, której lenistwa na pewno nie można było zarzucić, ponieważ od najmłodszych lat rozpierała ją energia. Bardzo wcześnie nauczyła się pisać, czytać i liczyć - ostatnią umiejętność szczególnie cenił ojciec, Hercl Naftali Rubinstein, ubogi mieszkaniec krakowskiego Kazimierza, który utrzymywał rodzinę z handlu naftą i drobnymi artykułami żelaznymi. Najstarsza z jego siedmiu córek, Chaja, często pomagała mu w pracy, ponieważ miała od dziecka miała dryg do rachunków.

Ewa Podsiadły-Natorska / AK / Kobieta WP

Po latach zupełnie inaczej opisywała dzieciństwo spędzone w oficynie kamienicy przy ul. Szerokiej 14. "Urodziłam się jako pierworodne dziecko zamożnych rodziców (...). Moi dwaj dziadkowie mieli znaczne udziały w kopalnictwie i bankowości w Polsce, a ojciec zajmował się eksportem. Dzieciństwo i młodość spędziłam w szczęśliwej atmosferze w wielkim, starym domostwie" - zanotowała w autobiografii, potwierdzając skłonność do upiększania nie tylko kobiet, ale także swojego życiorysu. "Ładna historia jest więcej warta niż prawda" - przekonywała. Z tego powodu podawała także niezbyt precyzyjną datę urodzenia - 1872 r., choć okazało się, że przyszła na świat dwa lata wcześniej.

Niewątpliwie od najmłodszych lat przejawiała cechy przywódcze, pomagając matce w opiece nad gromadką rodzeństwa. Już wtedy potrafiła też postawić na swoim. Sprzeciwiła się ojcu, który chciał wydać urodziwą córkę za starszego wdowca, Szmula. Z kolei rodzice nie zgodzili się na jej ślub z ukochanym Stanisławem, ubogim studentem medycyny o pięknych oczach.

Młodej kobiecie szybko zbrzydło życie w szarym Krakowie. Postanowiła wyjechać do wujka mieszkającego w Australii. Miała 24 lata, gdy w Genui lub Hamburgu, już jako Helena Rubinstein (nigdy nie lubiła imienia Chaja) wsiadła na pokład statku płynącego na Antypody. W podróżnym kuferku wiozła 12 słoiczków kremu podarowanego przez matkę, która wpajała córkom, że kobieta powinna przede wszystkim dbać o urodę. Jak głosi legenda, mikstura została stworzona przez węgierskich chemików, braci Lykuskich, specjalnie dla Heleny Modrzejewskiej. Rubinstein utrzymywała później, że wybitna aktorka często gościła w jej domu rodzinnym i ofiarowała upiększający preparat matce, ale prawdopodobnie jest to jedna z wielu legend stworzonych przez Helenę.

Jedno nie ulega natomiast wątpliwości - przywieziony z Polski preparat bardzo pomógł Rubinstein w spektakularnej karierze biznesowej.

Sukces w kremie

Pierwsze trzy lata spędziła w niewielkiej osadzie farmerskiej Corelaine, pomagając wujkowi w sklepie i opiekując się jego dziećmi. Nie była jednak zachwycona tym miejscem. "Nienawidziłam Australii. Upał, smutek, brzydota" - wspominała później.

By chronić się przed intensywnymi promieniami słońca przez cały czas chodziła w kapeluszu i smarowała skórę przywiezionym z Polski kremem. Dzięki temu udało jej się zachować piękną cerę, którą wyróżniała się wśród miejscowych kobiet o zniszczonych twarzach. W końcu zaczęła im udostępniać swoją miksturę. Gdy zapasy kremu się skończyły napisała do matki z prośbą o przysłanie większej ilości preparatu.

Zainteresowanie było ogromne i Rubinstein wiedziała już, co chce robić w życiu. Odrzuciła matrymonialną propozycję jednego z miejscowych farmerów i wyjechała do Melbourne. "(...) do pani, którą poznałam na statku, w drodze do Australii. Miałam uczyć jej dzieci niemieckiego. Ale stało się inaczej. To od niej pożyczyłam 250 funtów i kilka krzeseł. Otworzyłam salon piękności "Valaze" - opisywała po latach.

Początkowo sama przyrządzała krem według otrzymanej z Polski receptury. Do jego wyrobu używała podobno m.in. tłuszczu z kaszalota, esencji migdałowej i wyciągu z kory drzew iglastych. Słoiczek kosztował równowartość średniej tygodniowej pensji Australijki, ponieważ Rubinstein szybko odkryła marketingową zasadę, że wiele kobiet nie kupuje czegoś, co jest za tanie. O jej cudownym kremie zaczęły entuzjastycznie pisać gazety, a zamówień błyskawicznie przybywało. By im sprostać Helena musiała sprowadzić twórcę mikstury, dr Jacoba Lykusky'ego oraz siostrę, Ceskę.

Już trzy lata później Rubinstein miała na koncie blisko 100 tys. dolarów oraz filie salonu w Sidney i na Nowej Zelandii. Był to jednak dopiero początek światowej ekspansji jej firmy.

W życiu Heleny Rubinstein bardzo ważnym rokiem okazał się 1908. To wtedy poślubiła podróżnika i dziennikarza Edwarda Titusa, o którym powiedziała kiedyś: "był jedynym mężczyzną, który pochłaniał moje myśli tak bardzo, że zapominałam o biznesie". Kilka miesięcy wcześniej para przeprowadziła się do Londynu, gdzie właśnie w 1908 r. Rubinstein otworzyła swój pierwszy europejski salon piękności.

Początkowo wstydliwe Angielki wchodziły do niego tylnymi drzwiami, ale wieści o cudownych preparatach i skutecznych zabiegach kosmetycznych szybko spowodowały, że do gabinetu Heleny zaczęły ustawiać się kolejki klientek, nawet z najwyższych sfer - żona premiera Wielkiej Brytanii wzbudziła powszechne zainteresowanie, gdy na jednym z przyjęć pojawiła się z upiększającym policzki różem, sporządzonym oczywiście przez Rubinstein.

Wkrótce później otworzyła kolejny salon, tym razem w Paryżu. Mniej szczęścia miała jednak w życiu osobistym, ponieważ Edward Titus okazał się mężczyzną bardzo czułym na wdzięki innych kobiet. Gdy podczas jednej z podróży Helena przyłapała męża na flircie z pewną damą, zdenerwowana wpadła do pobliskiego sklepu jubilerskiego i kupiła największy sznur pereł. "Kiedykolwiek się potem kłóciliśmy, kupowałam więcej pereł. "Klejnoty sprzeczki" są jedną z moich słabości" - opowiadała.

Mimo problemów małżeństwo przetrwało ćwierć wieku i doczekało się dwóch synów. Rubinstein i Titus rozwiedli się w 1937 r., a już dwa lata później Helena poślubiła o 15 lat młodszego gruzińskiego księcia Achila Gourielli'ego-Tchkonia. Wyprodukowała dla niego serię kosmetyków z herbem Gouriellich. Jako pierwsza wkroczyła wtedy na rynek kosmetyków dla mężczyzn. W Nowym Jorku uruchomiła natomiast salon piękności dla panów, który nazywał się House of Gourielli.

W Stanach Zjednoczonych zaczęła robić karierę po wybuchu I wojny światowej, gdy razem z rodziną wyjechała do Ameryki. "Wszystkie kobiety miały twarze w okropnym białym pudrze i dziwnie szary kolor ust. Pomyślałam: to potężny rynek dla moich produktów!" - opisywała swoje wrażenie ze spaceru po Nowym Jorku, gdzie w 1915 r. otworzyła pierwszy salon. Szybko zaczęły pojawiać się kolejne, w Chicago, Bostonie, Filadelfii, Waszyngtonie czy San Francisco. Rubinstein wyszkoliła rzesze instruktorek, które później uczyły inne kobiety makijażu. Dzięki niej Amerykanki pokochały szminkę, która wcześniej kojarzyła się z paniami lekkich obyczajów.

Sama Rubinstein rzadko korzystała z usług oferowanych przez swoje salony. "Jestem robotnicą, nie mam na to czasu" - twierdziła. To nie przeszkadzało jej jednak w dbaniu o urodę, każdego rana wykonywała m.in. masaż podbródka i oczywiście używała swoich kremów.

Choć do końca życia uwielbiała polską kiełbasę, przestrzegała diety, zachęcając kobiety do jedzenia warzyw i owoców, wierząc w dobroczynne działanie witamin oraz minerałów na skórę. Do dziś chętnie kosztujemy "surówkę piękności Heleny Rubinstein", której podstawę stanowią: płatki owsiane, jogurt, orzechy oraz sezonowe owoce.

Była jedną z najbardziej znanych celebrytek swoich czasów. W gazetach często pojawiały się zdjęcia "cesarzowej piękna", w strojach od najlepszych projektantów, obwieszonej oszałamiającą masą biżuterii, do której miała słabość przez całe życie. Znakomity malarz i przyjaciel Rubinstein, Salvador Dali, sportretował milionerkę przykutą do skały sznurem szmaragdów. Pozowała też innym wielkim artystom, m.in. Pablo Picasso, a na ścianach jej nowojorskiego apartamentu wisiało mnóstwo obrazów innych wybitnych mistrzów. Kolekcjonowała też wiktoriańskie meble, afrykańskie rzeźby i egipskie antyki. Jednak najbardziej lubiła pracować, a od podwładnych też wymagała, żeby dawali z siebie wszystko, oczekując ich dyspozycyjności nawet w weekendy. Bywała kapryśna, impulsywna i bardzo oszczędna (potrafiła wysłać sekretarkę po przecenione pończochy za 90 centów), ale także dowcipna i wspaniałomyślna - założona przez nią Rubinstein Foundation pomogła wielu pokrzywdzonym kobietom.

Pracowała do ostatnich chwil życia. W biurze dostała wylewu i zmarła następnego dnia, 1 kwietnia 1965 r. O śmierci milionerki, nazywanej często "Madame", informowały gazety na całym świecie, a "New York Times" poświęcił temu wydarzeniu cztery kolumny.

Patrick O'Higgins, biograf Rubinstein, opisuje, że do trumny ubrano ją w ulubiony kostium od Yves Saint-Laurenta. Założono sznur czarnych pereł, a wizażystka z nowojorskiego salonu umalowała twarz zmarłej, nadając skórze piękny odcień lila. Majątek Rubinstein szacowano wówczas na 100 mln dol. Jej koncern zatrudniał 32 tysiące pracowników. W połowie lat 70. spadkobiercy sprzedali markę firmie Colgate Pamolive, a później przejął ją L'Oreal. Symbol "HR" do dziś jest symbolem luksusu.

Ewa Podsiadły-Natorska / Kobieta WP