Fitoterapia czyli ziołolecznictwo
Zioła, zioła, zioła... Są obecne w naszym codziennym życiu bardziej niż nam się wydaje.
Spuchnięte dziąsło – nic nie pomaga lepiej niż płukanka z szałwi. Ból żołądka – zawsze możemy polegać na świeżo zaparzonej mięcie. Stres i zdenerwowanie przed ważnym egzaminem – na pomoc przychodzi kubek melisy. Zioła, zioła, zioła... Są obecne w naszym codziennym życiu bardziej niż nam się wydaje.
Ziołolecznictwo zwane jest inaczej fitoterapią. Jest ono rodzajem leczenia, w którym znajdują zastosowanie przetworzone bądź naturalne surowce pochodzące od roślin. Warto zaznaczyć, że zaliczają się tutaj także rośliny, z którymi mamy do czynienia każdego dnia, czyli między innymi owoce i warzywa. I tak na przykład: czosnek obniża poziom cholesterolu a składniki zielonej herbaty zwalniają podziały komórek raka piersi. Ziołolecznictwo zajmuje się poznawaniem właściwości roślin leczniczych, mechanizmów ich działania, możliwości zastosowania w leczeniu chorób, dawkowania oraz działania ubocznego i toksyczności.
Skład i właściwości lecznicze roślin zależą od warunków, w jakich roślina żyje, od rodzaju gleby, nawożenia, sposobów konserwacji, suszenia i przechowywania.
ZOBACZ RÓWNIEŻ
Warto również wiedzieć, że zbiór pewnych roślin o określonych porach roku, a nawet w różnych godzinach dnia decyduje o zawartości w nich surowców leczniczych. Także stosowanie ich przez ludzi w odpowiednich porach może wywierać silniejsze działanie. Najważniejszymi substancjami czynnymi, które wchodzą w skład roślin leczniczych oraz dzięki którym owe rośliny zawdzięczają swoje działanie są: alkaloidy, fenole, antocyjany, garbniki, glikozydy nasercowe, kumaryny, glukozynolaty, olejki eteryczne, śluzy, tłuszcze, pektyny.
Na początku XIX wieku w aptekach można było znaleźć różnego rodzaju herbaty ziołowe przyrządzone z ususzonych ziół. Poza tym aptekarze przygotowywali z roślin leczniczych nalewki, wyciągi, soki (przerabiane później na krople), syropy, odwary, maści i środki do nacierania ciała. Pod koniec XIX wieku nastąpił gwałtowny rozwój chemii a na rynku pojawiły się pierwsze leki syntetyczne, które usunęły na dalszy plan preparaty ziołowe. Jednakże dzisiaj niektóre rośliny lecznicze i procesy otrzymywania z nich leków są odkrywane od nowa i stosowane w najbardziej renomowanych ośrodkach wiedzy medycznej.
Z niektórych ziół lub ich wysuszonych części nadal sporządza się wyciągi wodne lub alkoholowe, nalewki i mieszanki ziołowe. Poza tym wiele leków roślinnych nie może być zastąpionych przez preparaty syntetyczne. Należą do nich między innymi alkaloidy pozyskiwane z przetrwalników buławinki czerwonej, które samoistnie lub w połączeniu z innymi substancjami czynnymi znajdują szerokie zastosowanie w położnictwie, leczeniu chorób wewnętrznych oraz chorób układu nerwowego.
Rośliny lecznicze znajdują szerokie zastosowanie również w przemyśle spożywczym, zwłaszcza przy produkcji odżywek dietetycznych. Dotyczy to przede wszystkim tych gatunków roślin, które zawierają substancje aromatyczne, pobudzające trawienie, witaminy, enzymy i aminokwasy.
ZOBACZ RÓWNIEŻ
Jako przykład można podać barwinka pospolitego, w którym odkryto rezerpinę - alkaloid obniżający ciśnienie krwi. Nawet w wielu znanych od wieków ziołach, znajdowane są nowe, specyficzne substancje czynne np. w roślinach z rodziny baldaszkowatych odnalezione zostały liczne substancje czynne pomocne w leczeniu chorób wewnętrznych.
Należy pamiętać, że większość roślin leczniczych jest jednocześnie roślinami trującymi. Ich stosowanie wymaga naprawdę fachowej wiedzy. Różnice pomiędzy dawką leczniczą a toksyczną są niewielkie. Istnieją też różnego rodzaju przeciwwskazania co do stosowania ziół przy niektórych chorobach oraz stanach fizjologicznych organizmu. Dlatego przed rozpoczęciem „ziołoterapii” warto skonsultować się z lekarzem.
Zioła kupimy w aptekach lub w sklepach zielarskich. Jednakże możemy je także zbierać (jeśli nie są pod ochroną) na przykład w pobliskim lesie a następnie suszyć i przechowywać. Zioła lecznicze można również uprawiać w ogródku czy na działce. Zawartość substancji czynnych w ziołach uzależniona jest od sposobu ich zbioru, suszenia i przechowywania, które muszą odbywać się w warunkach bezwzględnej czystości. Są to przecież surowce, z których przyrządza się leki dla ludzi chorych. Poza tym zielarz, który zajmuje się zbieraniem i suszeniem roślin leczniczych, nie może być chory na żadną chorobę zakaźną, gdyż ta mogłaby się przenieść za pośrednictwem zebranego surowca na osobę leczącą się.
Warto pamiętać o leczniczej właściwości roślin. W wielu bowiem przypadkach zioła są w stanie zastąpić leki syntetyczne a do tego nie uszkodzą na przykład naszej wątroby.
