Rakotwórcze aflatoksyny - czy są w twoim jedzeniu?
Bardzo groźne związki, wytwarzane przez pewne gatunki grzybów, mogą pojawiać się w źle przechowywanych orzechach, suszonych owocach, zbożu, ale również mleku czy mięsie zwierząt karmionych zanieczyszczoną paszą. Aflatoksyny wywołują wiele poważnych chorób, w tym nowotwory. Jak uniknąć zagrożenia?
Bardzo groźne związki, wytwarzane przez pewne gatunki grzybów, mogą pojawiać się w źle przechowywanych orzechach, suszonych owocach, zbożu, ale również mleku czy mięsie zwierząt karmionych zanieczyszczoną paszą. Aflatoksyny wywołują wiele poważnych chorób, w tym nowotwory. Jak uniknąć zagrożenia?
W 1972 r. grupa polskich naukowców weszła do wawelskiej krypty, by zbadać zawartość grobu Kazimierza Jagiellończyka. Badacze nie traktowali poważnie opowieści o klątwie, która miała dotknąć każdego, kto ośmieli się zakłócić spokój monarchy.
Tekst: Rafał Natorski/(RAF)/ (kg), kobieta.wp.pl
To nie klątwa
Efekt? W ciągu następnych 10 lat zmarło 15 członków z ekipy archeologów.
Przyczyną serii zgonów okazała się jednak nie klątwa, ale rakotwórczy grzyb, który prawdopodobnie rozwinął się w grobowcu - kropidlak żółty. Produkt jego przemiany materii, czyli aflatoksyna, był także prawdopodobną przyczyną śmierci Kazimierza Jagiellończyka.
Groźne grzyby z rodzaju Aspergillus zagrażają nie tylko archeologom. Rozwijają się na wielu produktach spożywczych, a także na roślinach uprawnych. Gdy skażoną nimi paszą zostaną nakarmione zwierzęta, niebezpieczne związki mogą przeniknąć do mleka, mięsa czy jajek.
Uważaj na suszone figi
Od blisko 20 lat aflatoksyny są wpisane na listę substancji rakotwórczych. O ich szkodliwym działaniu może świadczyć fakt, że za czasów Saddama Husajna, w Iraku prowadzono badania nad wykorzystaniem grzybów jako broni biologicznej.
Nic dziwnego, że w krajach Unii Europejskiej obowiązuje system systematycznej kontroli poziomu aflatoksyn w surowcach przeznaczonych do produkcji artykułów żywnościowych oraz paszy dla zwierząt. Określone zostały także graniczne normy zawartości tych związków w suszonych owocach, zbożach czy mleku i jego przetworach.
Jednak niebezpieczeństwo wciąż istnieje, ponieważ grzyby z rodzaju Aspergillus mają bardzo dużą zdolność adaptacji do różnych warunków. Kilka lat temu w Niemczech wykryto spore stężenie aflatoksyn w co trzecim przebadanym opakowaniu suszonych fig. W ubiegłym roku groźne substancje stwierdzono w mleku na Bałkanach oraz kukurydzy, która trafiła do rolników w Dolnej Saksonii.
Wątroba w niebezpieczeństwie
Zagrożenia nie można bagatelizować. Grzyby z rodzaju Aspergillus i wytwarzane przez nie aflatoksyny są bardzo groźne dla zdrowia. Szczególnie w przypadku spożycia ich w dużych ilościach, choć długotrwałe podtruwanie organizmu nawet niewielkimi dawkami także wywołuje niekorzystne skutki.
Są kumulowane w wątrobie i to ten organ jest szczególnie narażony na ich działanie. Niebezpieczne związki uznaje się za jedną z przyczyn raka wątroby, zwłaszcza u osób, które chorowały wcześniej na wirusowe zapalenie wątroby typu B. Mogą też wywoływać wiele inne chorób, m.in. marskość wątroby czy żółtaczkę. Sprzyjają również rozwojowi nowotworu nerek.
Zagrożenie dla kobiet w ciąży
Długotrwałe spożywanie toksyn osłabia odporność i bywa niebezpieczne dla kobiet w ciąży - może powodować uszkodzenia płodu. Z niedawnych badań wynika, że grzyby z rodzaju Aspergillus wywołują mutacje w obrębie genomu i stają się przyczyną chorób genetycznych.
Zatrucie aflatoksynami skutkuje często dolegliwościami ze strony układu pokarmowego: biegunką, nudnościami lub wymiotami. Może wywoływać również reakcje alergiczne (obrzęk dróg oddechowych, duszność, wysypka na skórze).
Zakupy z głową
Jak zapobiec zagrożeniu? Przede wszystkim unikajmy spożywania żywności niewiadomego pochodzenia. Szczególnie mleka, mięsa czy jaj, które nie zostały skontrolowane przez służby weterynaryjne lub sanitarne.
Znakomitym środowiskiem do rozwoju groźnych grzybów są ciepłe i wilgotne miejsca, dlatego tak ważny jest sposób transportowania oraz przechowywania produktów. Tymczasem na targowiskach często dajemy się skusić np. orzechami sprzedawanymi z wielkich plastikowych worków, gdzie panują świetne warunki do rozwoju aflatoksyn.
Pleśń może kryć się nie tylko na skórce
Przed spożyciem fistaszków czy suszonych daktyli dokładnie je obejrzyjmy. Pamiętajmy, że pleśń może kryć się nie tylko na skórce, ale także wewnątrz przysmaku. Podejrzenia powinny wzbudzać wszelkie plamki na miąższu.
Aflatoksyny mogą występować też w migdałach, orzechach brazylijskich, kukurydzy, oleju bawełnianym czy egzotycznych przyprawach. Nie zawsze jesteśmy w stanie dostrzec je gołym okiem, dlatego tak istotne jest wybieranie produktów od zaufanych i sprawdzonych dostawców.
