Rodzaje diet – czy wszystkie diety służą zmniejszeniu masy ciała?
Choć mylnie zakładamy, że dietę stosuje się po to, by schudnąć, to w rzeczywistości dieta jest po prostu sposobem żywienia. Zatem każdy z nas jest na diecie, choć nie każdy wybiera ją świadomie. A jakie są rodzaje diet?
Rodzaje diet – diety odchudzające
Diety odchudzające opierają się zazwyczaj na zmniejszeniu kaloryczności posiłków. Obecnie racjonalne diety odchudzające odnoszą się do zapotrzebowania kalorycznego konkretnej osoby – w tym celu oblicza się CPM, czyli całkowitą przemianę materii, a od tego wyniku odejmuje się ułamek zapotrzebowania energetycznego, by osiągnąć tzw. deficyt kaloryczny.
To on sprawia, że organizm czerpie energię z rezerw, a my chudniemy. Do takich diet można zaliczyć dietę niskoenergetyczną.
Diety niskowęglowodanowe i diety białkowe, opierają się na zmniejszeniu udziału w jadłospisie węglowodanów – kasz, pieczywa, makaronów. Początkowo ten typ diety stosowany był u chorych na cukrzycę, szybko jednak okazało się, że zastąpienie węglowodanów odpowiednio białkami czy tłuszczami – oczywiście przy ograniczeniu spożycia kalorii – pozwala w krótkim czasie schudnąć.
Diety niskotłuszczowe zakładają znaczne ograniczenie udziału tłuszczów w diecie. Mogą one stanowić zaledwie 20 procent kalorii. Na cenzurowanym znajdują się tłuste mięsa, żywność przetworzona i obróbka cieplna z wykorzystaniem tłuszczu.
Diety wysokotłuszczowe, choć niejednego mogą zaskoczyć, to również służą utracie wagi. Do niedawna najsłynniejsze diety wysokotłuszczowe to była dieta Atkinsa i dieta Kwaśniewskiego, a od kilku lat święci tryumfy dieta ketogeniczna. W dietach wysokotłuszczowych energię organizm czerpie przede wszystkim z przyjmowanych tłuszczy (nawet aż 80 procent) – proces ten nazywa się ketozą.
Diety rozdzielne – opierają się na zasadzie, by nie łączyć ze sobą w ramach jednego posiłku różnych grup makroskładników – np. białek z węglowodanami.
Dieta Cambridge to z kolei dieta oparta przede wszystkim na preparatach dietetycznych, zawierających precyzyjnie obliczoną ilość makro- i mikroskładników. Powinna być stosowana rozważnie – choć daje spektakularne efekty, to może być niebezpieczna dla zdrowia.
Rodzaje diet – diety lecznicze
To diety, które wspomagają leczenie wielu chorób – nie tylko układu pokarmowego (jak dieta antyrefluksowa czy tzw. dieta wątrobowa), ale także schorzeń ogólnoustrojowych.
Na tej liście znajduje się między innymi dieta w chorobie Hashimoto czy niedoczynności tarczycy, dieta cukrzycowa, dieta TLC mająca na celu obniżenie cholesterolu, a tym samym zmniejszenie ryzyka związanego z zachorowaniem na miażdżycę.
Do diet leczniczych należą też diety niskosodowe, w tym bardzo modna dieta DASH, czy liczne diety eliminujące konkretny alergen oraz dieta niskopurynowa dla chorych na podagrę.
Warto wspomnieć również o kontrowersyjnej diecie, która w rzeczywistości jest postem leczniczym – chodzi o post dr Dąbrowskiej. Pozostając w temacie postu – stosunkowo nowym trendem wśród diet jest tzw. dieta okienkowa, zwana inaczej IF. Występuje w kilku wariantach, ale z założenia opiera się na wyznaczeniu kilkugodzinnego okienka żywieniowego, w trakcie którego można jeść właściwie bez ograniczeń, za to w pozostałym czasie powstrzymując się od jedzenia czegokolwiek.
Rodzaje diet – diety eliminacyjne
Diety eliminacyjne kojarzą się źle –ostrzegają przed nimi dietetycy, akcentując, że zbilansowane, racjonalne odżywianie się, bazujące na odpowiedniej ilości zarówno białka, węglowodanów, jak i tłuszczów jest jedynym zdrowym modelem żywienia.
A jednak wśród niebezpiecznych monodiet, opierających się na jednym składniku (np. dieta jajeczna czy dieta kapuściana), są też diety zyskujące sobie przychylność dietetyków i lekarzy. Warunkiem jest jednak stosowanie diet jednoskładnikowych z rozwagą i umiarem – najlepiej pod czujnym okiem dietetyka.
Diety roślinne stają się coraz bardziej popularne w ostatnich latach. Coraz więcej osób decyduje się na przejście na wegetarianizm. Dieta wegetariańska, uznana przez WHO za jedną z najzdrowszych diet świata, wyklucza z jadłospisu mięso i dania przygotowywane na bazie mięs, ale dopuszcza nabiał, w tym przetwory mleczne i jaja. Dieta wegańska jest bardziej restrykcyjna i dużo trudniejsza do zbilansowania – wymaga zrezygnowania z mięsa i wszystkich produktów odzwierzęcych. Mówi się, że weganizm to nie tylko kwestia żywienia, ale filozofia życia.
Dieta bezglutenowa początkowo stosowana była przez osoby cierpiące z powodu celiakii, jednak w ostatnim czasie coraz więcej osób odrzuca gluten jako szkodliwy. Zdania na ten temat są podzielone – nadal szerokie grono lekarzy i dietetyków nie jest przekonane co do sensowności unikania glutenu w przypadku braku alergii na ten składnik pokarmowy.
Dieta paleo to także modna w ostatnim czasie dieta, skupiająca się na diecie naszych przodków z okresu paleolitu. Ta restrykcyjna dieta opiera się na spożywaniu żywności nieprzetworzonej, czyli takiej, do której dostęp mieli ludzie z okresu paleolitu. Eliminuje zboża, strączki i nabiał, bo z uwagi na koczowniczy tryb życia nasi przodkowie do tych produktów nie mieli dostępu.
