Naprawdę dużo! Ale nie każdy szmer jest powodem do niepokoju. Czasem to tylko sygnał, że organizm malucha dobrze pracuje.
Czy pamiętasz, jak po raz pierwszy usłyszałaś tętno maleństwa? Przytłumione szumami, a jednak miarowe, wyraźne. To niezwykle wzruszający moment dla rodziców. A dla lekarzy – początek obserwowania, jak zmienia się serce dziecka. Sprawdzają jego budowę, liczą puls. Starają się jak najwcześniej wykryć nieprawidłowości, bo wiele z nich można leczyć. *
*Maleńka pompa *W ciągu dziewięciu miesięcy ciąży kilka pulsujących komórek przemienia się w złożoną pompę z dwoma komorami i dwoma przedsionkami. *Serduszko maleństwa połączone jest z dwoma obwodami krwi: mniejszy przechodzi przez płuca, drugi obejmuje resztę ciała. Przed narodzinami maleństwo jeszcze nie oddycha, więc wymiana gazowa nie odbywa się w płucach. Dlatego przepływa przez nie znacznie mniejsza objętość krwi niż po porodzie. Jest to możliwe dzięki tzw. przewodowi tętniczemu Botalla, który łączy tętnicę płucną z aortą.
*Tlen z pępowiny *Ale skoro płuca nie pracują, to skąd maleństwo czerpie potrzebny mu tlen? Z łożyska. Dotleniona tam krew dopływa do prawego przedsionka – odwrotnie niż po porodzie, kiedy wpływa ona do serca z płuc i trafia do lewego przedsionka. Przez dużą dziurę (tzw. otwór owalny), która znajduje się między dwoma przedsionkami, krew z tlenem przepływa ze strony prawej na lewą. Dzięki temu może być rozprowadzana po całym organizmie, trafiając do najważniejszych dla życia narządów.
Otwór ten jest niezbędny dla prawidłowego rozwoju przed narodzinami, więc tzw. ubytek w przegrodzie międzyprzedsionkowej nie jest wadą u nienarodzonego dziecka.
Nagła zmiana *Po porodzie wszystko się zmienia. Kiedy maleństwo bierze pierwszy wdech, zaczyna działać krążenie w płucach. Dotleniona krew napływa teraz do lewego przedsionka serca (a pozbawiona tlenu – do prawego), gdzie zwiększa się jej ciśnienie. Powoduje to zamknięcie otworu owalnego, który potem zarasta.
Przewód tętniczy Botalla też przestaje być potrzebny, odkąd zmieniło się krążenie krwi. Jego zarastanie spowodowane jest wieloma czynnikami, m.in. lepszym nasyceniem krwi noworodka w tlen i spadkiem poziomu hormonów wydzielanych przez łożysko, które podczas ciąży zapobiegały zaciśnięciu się tego naczynia krwionośnego. *Przewód tętniczy zamyka się najczęściej w 2.–3. dobie po porodzie, ale może później. Natomiast otwór owalny może być drożny nawet do końca pierwszego roku życia. Jeśli dziecko rozwija się prawidłowo, nie jest konieczne kontrolowanie, kiedy to się stanie.
Ważna kontrola *W pierwszej dobie życia lekarze osłuchują serduszko malucha. Sprawdzają, jakie szmery wydaje krążąca w nim krew.
Gdy zmniejsza się opór w krążeniu płucnym, zwiększa się ilość przepływającej przez ten obwód krwi. Obniża się ciśnienie w tętnicy płucnej, które przed urodzeniem było takie samo jak w aorcie. Natomiast w zwężającym się przewodzie tętniczym Botalla krew zaczyna płynąć szybciej. Można wysłuchać moment, w którym się on zamyka. Wzrasta wtedy różnica ciśnień między aortą i tętnicą płucną, bo obniża się ciśnienie w tej drugiej.
*Jeśli w pierwszej dobie życia maluszka słychać było szmer, a w drugiej już go nie ma, to znaczy, że wynikał on z zamykania się przewodu tętniczego, a nie z nieprawidłowości w budowie serduszka. Wiele wad u noworodków nie powoduje szmerów, dlatego tak ważne są badania wykonywane w czasie ciąży.
Kiedy do kardiologa? *Przed porodem można wykryć wszystkie poważne wady serca, takie, które wymagają operacji w pierwszych dniach życia dziecka. Niektóre można przeoczyć, np. ubytek międzykomorowy (najczęstszą wadę u maluchów). Rozpoznaje się je po urodzeniu na podstawie typowego szmeru nad sercem i potwierdza w badaniu echokardiograficznym.
Stan noworodka to nie zawsze wystarczające źródło informacji. *Nawet jeśli maluch przed urodzeniem ma poważną wadę serca, może dostać 10 punktów Apgar. Ale jego stan szybko się pogarsza. Zdarzają się też wady bez wyraźnych objawów, więc maluch może zostać wypisany z oddziału jako zdrowy. Jest jednak apatyczny, gorzej je, mało płacze, bardzo dużo śpi. Takie zachowanie to wystarczający powód do konsultacji u kardiologa i badania echokardiograficznego. Po operacji serduszka dolegliwości znikają i dzieci rozwijają się doskonale.
Agata Teleżyńska
konsultacja:dr med. Joanna Dangel
