Pod koniec stycznia Główny Inspektorat Sanitarny zainicjował ogólnopolską kampanię społeczną „Melanż. Oczekiwania vs. rzeczywistość”. Pierwszy raz w historii państwowa instytucja odważyła się postawić na racjonalny i realistyczny przekaz, rezygnując z utopii, jaką jest namawianie młodych ludzi do abstynencji.
Nieważne, jak zaczynasz, liczy się jak kończysz
Powyższa maksyma nie sprawdza się w przypadku używek – nastolatek sięgając po nie jest nastawiony na chwilowy efekt działania, a nie na odległe negatywne konsekwencje. Dla niego przede wszystkim liczy się to, co zapamięta i trochę to, co zobaczy na drugi dzień w internecie. I tu właśnie twórcy kampanii „Melanż. Oczekiwania vs. rzeczywistość” dopatrzyli się szansy na dialog. Przenoszenie życia towarzyskiego do internetu ma wiele twarzy i dotyczy różnych grup wiekowych, ale to najmłodsi użytkownicy opanowali do perfekcji kreowanie swojego wizerunku na insta czy snapie. Nastolatkowie niczym najbardziej wyszkoleni PRowcy nauczyli się budować swoją popularność w internecie, do tego stopnia, że to jak ktoś wygląda czy zachowuje się w realu nie ma już większego znaczenia. Sytuacja wymyka się spod kontroli, kiedy do sieci trafiają filmiki zrobione przez osoby trzecie, nad którymi nie mają już kontroli – cały skrupulatnie budowany wizerunek w social media rozpada się.
3xP czyli party, przypał, prestiż
Zanim projekt nabrał realnych kształtów, przeprowadzono szereg badań fokusowych z młodzieżą z różnych środowisk, które pokazały, że „zgon na moście” czy „puszczenie bełta na laskę w klubie” młodzi ludzie pozycjonują jako przypał podbijający im fejm (z ang. fame: sława), a nie coś co przynosi im wstyd. 13-14 latkowie pytani o najgorszy melanż w ich życiu odpowiadali zgodnie: „Jak starzy byli w chacie!”.
Twórcy kampanii postanowili więc sprawdzić czy młodzi ludzie mają świadomość tego, jak wyglądają po zażyciu substancji. W spotach konfrontują to, co zazwyczaj się pamięta, z faktycznym obrotem zdarzeń. Nastolatek widzi w nich siebie z obu perspektyw – zabawnej i tej mniej przyjemnej strony melanżowania. Mechanizmy nie bazują jednak na tzw. „shamingu” (z ang. shame: wstyd) nikt tu nie wyśmiewa nastolatków, nie chce ich zawstydzić – twórcy pokazują w surowy i realistyczny sposób konkretne sytuacje, a ocena dokonuje się w głowach odbiorców oglądających spoty.
Same fimiki to jedynie zajawka, która prowadzi młodą osobę na stronę kampanii www.melanż.tv – tam czeka na nią szybki quiz: „Jakim typem melanżowicza jesteś?”.
ON: „Porobiony koniecznie chcesz siłować się na rękę z najlepszym przyjacielem. Po przegranej nalegasz na rewanż, tym razem poprzez zapasy. Gdy i tu brak powodzenia zmieniasz dyscyplinę na MMA i kończysz na deskach.”
ONA: „Tylko ty będąc w klubie jesteś w stanie wysłać przez pomyłkę wiadomość „ … jedziemy po zioło!” do swoich rodziców zamiast poznanego kwadrans temu ziomka.”
Pierwszym wynikiem testu jest śmieszny opis do udostępnienia na facebooku, który następnie bezboleśnie przenosi nastolatka do dłuższego wyniku, gdzie dostaje on solidną porcję wiedzy na temat używek. Zrozumiałym językiem dowiaduje się, co poszczególne substancje, robią z jego organizmem i jakie są negatywne skutki picia, palenia i ćpania. Narracja nie jest jednak oparta na namawianiu do zmiany swojego stylu życia z dnia na dzień - autorzy kampanii są tu realistami, swój przekaz opierają na faktach naukowych, a nie ideologicznych mrzonkach. Młody człowiek otrzymuje zarówno wiedzę o substancjach, jak i o bezpiecznym ich używaniu. Tak aby wiedział, jak maksymalnie zredukować ryzyko wypadku kiedy już zdecyduje się na spróbowanie substancji psychoaktywnej. Z informacji na stronie dowie się też, gdzie znaleźć pomoc w przypadku, kiedy czuje, że używana substancja go przerosła.
To pierwsza polska kampania dotycząca używek, która swoją formą podąża za nowoczesnymi, międzynarodowymi trendami pracy z młodym człowiekiem, gdzie traktuje się go partnersko i gdzie to on sam ma poczuć chęć zmiany. Być może podejmie decyzję, że coś w swoim modelu imprezowania zmodernizuje. Badania na młodych Europejczykach przeprowadzone przez Komisję Europejską już kilka lat temu pokazały, że profilaktyka oparta na nakazach i zakazach zupełnie się nie sprawdza. Małe są też szanse, żeby przekonać młodego człowieka do zmiany swojego stylu życia z dnia na dzień. Dlaczego miałby nagle zrezygnować z substancji, która przynosi mu przyjemność? Dlatego, że ktoś mu tak powiedział w kampanii społecznej? Ten projekt nic nie narzuca, otwiera się na młodych ludzi pozwalając im samym zastanowić się nad własnym życiem i powodami dlaczego używają substancji. Daje im też wiedzę, jak te substancje działają krótko i długoterminowo oraz jakie mogą nieść zagrożenia.
„Melanż. Oczekiwania vs. rzeczywistość” to szansa, żeby na problem picia, palenia i brania narkotyków spojrzeć dużo szerzej niż na tytułowy melanż. W każdym ze spotów kryje się pragnienie, oczekiwanie, pewna niezaspokojona potrzeba młodego człowieka. Substancja rekompensuje mu brak czegoś co możliwe, że jest w zasięgu jego ręki i tak naprawdę nie ma nic wspólnego z chemiczną reakcją w jego organizmie. Kampania to również szansa dla rodziców i nauczycieli, żeby na problem używania substancji spojrzeć oczami młodego człowieka.
Artykuł otwiera serię tekstów o tym, jak pomóc nastolatkom unikać używek i minimalizować skutki kontaktu z nimi.
Wejdź na stronę kampanii: www.melanz.tv
Zobacz spoty kampanii:
Agata Kwiatkowska: współautorka kampanii „Melanż, oczekiwania vs rzeczywistość”, z wykształcenia politolog ze specjalizacją polityka społeczna oraz specjalistka zdrowia publicznego. Członkini Polskiego Towarzystwa Badań nad Uzależnieniami oraz zarządu Fundacji Edukacji Społecznej. Współzałożycielka i członkini władz Fundacji Polityki Społecznej PREKURSOR. Założycielka akademickiego Forum Redukcji Szkód. Absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Szkoły Liderów Społeczeństwa Obywatelskiego oraz Europejskiej Akademii Dyplomatycznej. Obecnie w ramach interdyscyplinarnego programu indywidualnych studiów doktoranckich, prowadzi badania nad alternatywnymi formami leczenia uzależnienia od kokainy. Jest autorką ogólnopolskich kampanii profilaktycznych m.in. Projekt Test, Pokolenie Minus, Manifest 50, Pozytywni, Kończ bez Strachu czy Apel do Parlamentarzystów. Zawodowo uzależnieniami, redukcją szkód, polityką narkotykową oraz prawami człowieka w tym zakresie zajmuje się od 2008 roku.
