Hipeastrum (Hippeastrum), czyli polską zwartnicę, od lat niepoprawnie nazywa się amarylisem.
Hipeastrum (Hippeastrum), czyli polską zwartnicę, od lat niepoprawnie nazywa się amarylisem. Prawdziwy amarylis (Amaryllis belladonna) rośnie w południowej Afryce. Jego łodyga jest wewnątrz pełna, utrzymuje na niej do 12 różowych, słodko pachnących kwiatów, a kwitnie późnym latem, po całkowitym zwiędnięciu liści.
Hipeastrum należy do rodziny Amarylkowatych (Amaryllidaceae), liczącej ok. 900 gatunków występujących w strefach tropikalnych. Pochodzi z tropikalnej Ameryki, gdzie rośnie ok. 60 gatunków różniących się między sobą wielkością, kształtem i kolorem liści oraz kwiatów. Ta piękna roślina cebulowa od lat była ulepszana przez hodowców, aby otrzymać okazy o niespotykanych dotąd w naturze długich, mocnych łodygach i ogromnych kwiatach w wielu kolorach.
Hipeastrum ma długie, ciemnozielone, sztywne liście, dorastające do 50 cm długości. Liście nie usychają, dlatego może być uprawiane cały rok. Na wysokiej łodydze (60-70 cm), pustej wewnątrz, pojawiają się wczesną wiosną 3-4 wielkie kwiaty o cieniowanych płatkach w kolorze białym, czerwonym, różowym a nawet liliowym i brązowo-pomarańczowym z kontrastowym dnem kielicha. Pierwsze kwiaty mogą pojawić się już w grudniu.
Cebula przyrasta w obwodzie ok. 1-2 cm rocznie. Im większa cebula, tym większe i ładniejsze wydaje kwiaty. Duże, stare cebule mogą wytworzyć drugi pęd kwiatowy, gdy kwiaty na pierwszym zaczynają przekwitać. Zaschnięte kwiaty i zawiązujące się owoce z nasionami usuwamy na bieżąco, jeśli chcemy, by roślina pięknie kwitła w przyszłym roku . Łodygę usuwamy, gdy sama zaschnie, odcinając ją tuż przy cebuli.
Roślina lubi dużo światła - od momentu pojawienia się pierwszych liści powinna stać na słonecznym parapecie okiennym (oprócz okna północnego). Duża ilość światła pozwoli liściom wytworzyć i zmagazynować w cebuli substancje odżywcze, zapewniające kwitnienie w kolejnym sezonie.
Od czasu posadzenia cebuli do doniczki utrzymujemy temperaturę 20-23ºC, nocą może być o kilka stopni niższa. Gdy pojawią się pierwsze pąki, przenosimy roślinę do chłodniejszego pomieszczenia o temperaturze 18-20ºC - kwiaty lepiej się wybarwiają i dłużej się utrzymują. Po kwitnieniu doniczkę należy postawić w słonecznym, przewiewnym i dość ciepłym miejscu.
Posadzoną cebulę podlewamy początkowo dość obficie, potem umiarkowanie, żeby wykształciły się korzenie. Od momentu, kiedy pojawią się pierwsze pąki kwiatowe zwiększamy ilość wody, żeby ziemia była stale wilgotna. Systematycznie, co 3-4 tygodnie, dokarmiamy nawozem wieloskładnikowym dla roślin kwitnących. Przestajemy dokarmiać i ograniczamy podlewanie, gdy liście na końcach zaczną żółknąć. Rośliny nie zraszamy - woda sprzyja rozwojowi grzybów - na kwiatach i liściach pojawiają się wtedy ciemne plamy.
W sierpniu całkowicie zaprzestajemy podlewania i obcinamy suche liście, aby umożliwić przejście cebuli w stan spoczynku. Przenosimy doniczkę w suche, chłodne (10-15ºC) i ciemne miejsce na 2-3 miesiące. Pod koniec listopada cebulę wyjmujemy z doniczki, usuwamy stare korzenie, zaprawiamy środkiem grzybobójczym (kąpiel 15 minutowa w roztworze środków chemicznych: Bayleton i Kaptan lub ekologicznych: Bioczos lub Biosept) i po osuszeniu sadzimy do nowego podłoża. Podłoże powinno być żyzne, próchniczne, przepuszczalne. Cebule sadzimy do wysokich doniczek, szerszych o 3-4 cm od cebuli (2 palce wolnej przestrzeni z każdej strony). Na dno doniczki kładziemy kilkucentymetrową warstwę drenażu i przykrywamy ziemią. Cebulę umieszczamy tak, aby jej górna połowa wystawała nad powierzchnię ziemi. Dobrze ubijamy ziemię dookoła i obficie podlewamy. Zakwitnie na Święta Bożego Narodzenia.
Obok cebul matecznych pojawiają się mniejsze cebule przybyszowe, służące do rozmnażania wegetatywnego. Po okresie spoczynku młode cebule oddzielamy od cebuli matecznej, zaprawiamy środkiem grzybobójczym i sadzimy do skrzynek lub małych doniczek. Uprawiamy, bez okresu spoczynku, przez 2,5 roku, latem trzeciego roku zasuszamy je i zimą sadzimy do wysokich doniczek.
Hipeastrum jest rośliną długowieczną i może kwitnąć przez wiele lat, dopóki ma zdrową cebulę. Głównym zagrożeniem są grzyby chorobotwórcze i szkodniki:
· Na liściach pojawiają się żółtobrunatne plamy - choroba wirusowa - chorą roślinę trzeba zniszczyć, żeby zaraza nie zaatakowała innych, zdrowych roślin.
· Na liściach pojawiają się srebrzyste plamki - wciornastek - zwalczamy szkodnika odpowiednimi preparatami chemicznymi: Karate Zeon 050 CS, Talstar 100 EC lub Sumi - Alpha 050 EC.
· Zahamowanie wzrostu pędu kwiatowego i pojawiają się czerwone lub brązowe linie - od cebuli aż do kielicha i wzdłuż zniekształconych liści - roztocz narcyzowiec - żeruje wewnątrz cebul, w pobliżu szyjki korzeniowej - zwalczamy szkodnika odpowiednimi preparatami chemicznymi, ale najlepiej zniszczyć roślinę.
· Liście żółkną i więdną, roślina nie rośnie, cebula gnije - wewnątrz cebuli żeruje larwa (gruba, walcowata, ok. 2 cm długości) pobzygi cebularza - zaatakowane cebule niszczymy.
· Na liściach pojawiają się czerwone, smugowate plamy, roślina przestaje rosnąć - czerwona plamistość - grzyby atakują zalaną roślinę - podlewać oszczędnie od dołu (na podstawkę), aby przesuszyć wierzch cebuli. Jeśli nie pomoże - niszczymy roślinę.
· Roślina jest osłabiona, lepka i pokryta czarnym nalotem. Na liściach i łodygach znajdują się narośla w postaci tarczek, wysypuje się z nich biały proszek - tarczniki - do doniczki wkładamy pałeczki nawozowo-owadobójcze lub stosujemy chemiczne środki owadobójcze.
· Na cebulach, zwłaszcza w gnijących częściach, pojawiają się nieregularne korytarze, z których wysypuje się brunatny proszek. Widać małe, błyszcząco białe, gruszkowate owady - rozkruszek korzeniowy - należy zniszczyć roślinę.
Hipeastrum jest piękną ozdobą zarówno jako kwiat doniczkowy, jak i cięty. Można go także uprawiać metodą hydroponiczną.
